Νομισματικές Πολιτικές μετά το GREXIT / Steve H. Hanke

Εκκινώντας έναν διάλογο για τα ενδεχόμενα σε περίπτωση ηθελημένου ή ακούσιου Grexit (αντί για το περιρρέον «κρυφτό» ως προς αυτό το ζήτημα), το ΙΝΣΠΟΛ δημοσιεύει ελληνική μετάφραση του άρθρου του Steve H. Hanke, Καθηγητή Εφηρμοσμένων Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Τζων Χόπκινς, για τις διαθέσιμες νομισματικές επιλογές μετά το Grexit. Μετάφραση: Κυριάκος Κωσταρέλος–ΙΝΣΠΟΛ.

Θα μπορούσε η Ελλάδα να έχει ως νόμισμα το Δολλάριο;

Στην πραγματικότητα, η Βουλγαρία, όχι το Δολλάριο, είναι το καλύτερο νομισματικό μοντέλο μετά το Grexit.

Steve H. Hanke

Τι θα γίνει αν η Ευρωζώνη δείξει στην Ελλάδα τη πόρτα της εξόδου; Υπάρχει η ισχυρή πεποίθηση πως εάν δημιουργηθεί ένα νέο νομισματικό καθεστώς στην Ελλάδα, θα είναι γεμάτο προβλήματα. Ενώ τα πρακτικά, τεχνικά προβλήματα θα ήταν σχετικά λίγα, τα πολιτικά προβλήματα θα ήταν τρομακτικά.

Η ερώτηση που συνήθως ακούω είναι λίγο-πολύ η ακόλουθη: Εάν η Ελλάδα εξαναγκαζόταν να βγει απ’ την Ευρωζώνη, δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει είτε το παράδειγμα του Μαυροβουνίου, είτε του Εκουαδόρ, είτε της Βουλγαρίας, μιας επιτυχημένης μετάβασης σε νέο νομισματικό καθεστώς;

Εφόσον συμμετείχα στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή των τριών αυτών νομισματικών μεταβάσεων, μπορώ να εγγυηθώ για τις λεπτομέρειες του τι ακριβώς είχε συμβεί.

Μαυροβούνιο – Το Μαυροβούνιο χρησιμοποιεί το Ευρώ, αλλά δεν είναι επίσημα μέλος της Ευρωζώνης. Κατά συνέπεια, αποφεύγει το moral hazard (δηλαδή: κίνδυνο αλλαγής συμπεριφοράς του Δανειζόμενου προς τον Δανειστή, που προκύπτει από τυχόν αλλαγές – έστω έμμεσες – σχετικές με τη μεταξύ τους οικονομική συμφωνία, συνήθως επακόλουθες των πιέσεων του Δανειστή. βλ. πιθανή «ελληνοειδή» κακή συμπεριφορά) που δημιουργήθηκε απ’ την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση.

Η ευκαιρία του Μαυροβουνίου για την μετάβαση σε νέο νομισματικό καθεστώς προετοιμάστηκε ε απ’ τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς τον Ιανουάριο του 1992. Τότε ξεκίνησε ο υπερπληθωρισμός στη Γιουγκοσλαβία. Κορυφώθηκε τον Ιανουάριο του 1994, όταν ο επίσημος μηνιαίος ρυθμός πληθωρισμού έφτασε τα 313 εκατομμύρια τοις εκατό. Για παράδειγμα προς αντιστοίχηση, φανταστείτε πως στον χειρότερο μήνα στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (1922-23), ο υπερπληθωρισμός γνώρισε άνοδο μόνο 32,400 τοις εκατό. Ο γιουγκοσλαβικός υπερπληθωρισμός ήταν καταστροφικός. Πολύ πριν βομβαρδίσει το ΝΑΤΟ το Βελιγράδι το 1999, η νομισματική τρέλλα του Milosevic είχε καταστρέψει την γιουγκοσλαβική οικονομία.

Το 1999 το Μαυροβούνιο ήταν ακόμη μέρος της Γιουγκοσλαβίας, και το νόμισμά της ήταν το υποτιμημένο γιουγκοσλαβικό Δηνάριο. Αλλά, το ισχυρότατο γερμανικό Μάρκο ήταν το ανεπίσημο νόμισμα της περιοχής.

Ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου, Milo Djukanovic, ήξερε ότι το γερμανικό Μάρκο ήταν το «καλό χαρτί του». Εάν το Μαυροβούνιο υιοθετούσε επίσημα το Μάρκο, δεν θα σταθεροποιούσε μόνο την οικονομία, αλλά επίσης θα προετοίμαζε τον δρόμο για την παλινόρθωση της εθνικής κυριαρχίας του Μαυροβουνίου. Στις 2 Νοεμβρίου του 1999, ανακοίνωσε μεγαλοπρεπώς πως το Μαυροβούνιο θα υιοθετούσε το γερμανικό Μάρκο ως το εθνικό του νόμισμα. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα του Μαυροβουνίου για την απόσχιση – ένα βήμα υποστηριζόμενο απ’ τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους.

Η οικονομία του Μαυροβουνίου σταθεροποιήθηκε αυτόματα και ξεκίνησε τη σταθερή, βιώσιμη ανάπτυξη εν μέσω της μείωσης του πληθωρισμού. Ήταν αναμενόμενο πως, τον Μάιο του 2006, οι ψηφοφόροι στο Μαυροβούνιο αποδοκίμασαν συλλογικά, με αριθμούς ρεκόρ, τη Ένωση του Μαυροβουνίου με τη Σερβία. Το Μαυροβούνιο ήταν για ακόμα μια φορά ανεξάρτητο. Και στις 15 Μαρτίου του 2007, το Μαυροβούνιο υπέγραψε σύμφωνο σταθερότητας και συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το πρώτο βήμα για την είσοδο με ιδιότητα μέλους στην ΕΕ. Ύστερα, στις 17 Δεκεμβρίου 2010, το Μαυροβούνιο ενημερώθηκε πως είναι υποψήφιο για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όταν η διαδικασία ένταξης θα έλθει εις πέρας, το Μαυροβούνιο θα ενταχθεί στην Ένωση με Ευρώ στο χέρι, και όμως. Το Μαυροβούνιο ευρω-ποιήθηκε απ’ την πρώτη στιγμή.

Ενώ οι πολιτικοί άνεμοι έσπρωχναν τα πανιά του Μαυροβουνίου όταν υιοθέτησε το γερμανικό Μάρκο, και εν τέλει το Ευρώ, οι πολιτικοί αντίθετοι άνεμοι απ’ τις Βρυξέλλες και την Φρανκφούρτη θα ήταν αντίξοοι σε μια αντίστοιχη ελλαδική αλλαγή προς το δολλάριο.

Εκουαδόρ – Το Εκουαδόρ χρησιμοποιεί το Δολλάριο ΗΠΑ, αλλά η χώρα δεν αποτελεί μέρος του Αμερικανικού Ομοσπονδιακού Τραπεζικού Συστήματος. Το Εκουαδόρ αντιπροσωπεύει ένα κύριο παράδειγμα χώρας η οποία ήταν ανίκανη να επιβάλει κράτος δικαίου και να διασφαλίσει την αξία του νομίσματος της. Το Σούκρε του Εκουαδόρ είχε ισοτιμία 6,825 ανά Δολλάριο στα τέλη του 1998, και περί τα τέλη του 1999 η ισοτιμία Σούκρε-Δολλαρίου ανερχόταν στα 20,243. Κατά τη πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου του 2000, η ισοτιμία του Σούκρε εκτινάχθηκε στα 28,000 ανά Δολλάριο.

Με το Σούκρε σε χαοτική κατάσταση, ο Πρόεδρος Jamil Mahuad ανακοίνωσε στις 9 Ιανουαρίου του 2000 πως το Εκουαδόρ θα εγκατέλειπε το Σούκρε και θα υιοθετούσε στην εθνική του οικονομία επίσημα το Δολλάριο. Τηλεφωνικές συνομιλίες με τον τότε Πρόεδρο ΗΠΑ Bill Clinton και τον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Οικονομικών ΗΠΑ Larry Summers ενθάρρυναν τον Τζαμίλ Μαχιουάντ για τον εκδολλαρισμό της οικονομίας. Το θετικό σοκ στη μαζική οικονομική ψυχολογία ήταν αμεσότατο. Στις 11 Ιανουαρίου – πριν ακόμα κυρωθεί ο νόμος περί εκδολλαρισμού της οικονομίας – η κεντρική τράπεζα μείωσε το αναπροεξοφλητικό επιτόκιο από 200 τοις εκατό ανά έτος στα 20. Στις 29 Φεβρουαρίου, το Κογκρέσο του Εκουαδόρ κύρωσε το επονομαζόμενο «Ley Trolebus», το οποίο περιελάμβανε προβλέψεις για τη μετάβαση στο δολλάριο. Έγινε επίσημα νόμος στις 13 Μαρτίου και ύστερα από μια μεταβατική περίοδο στην οποία το Δολλάριο αντικατέστησε το Σούκρε, το Εκουαδόρ έγινε η πιο διάσημη «εκδολλαρισμένη» χώρα. Και ο εκδολλαρισμός παραμένει μέχρι σήμερα, με ιδιαίτερη δημοφιλία: οι περισσότεροι γηγενείς – το 85 τοις εκατό – εξακολουθούν να υποστηρίζουν τον εκδολλαρισμό.

Είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει τα βήματα του Εκουαδόρ. Μπορείτε να φανταστείτε τον Πρόεδρο Obama να ανακοινώνει στον Πρωθυπουργό Τσίπρα ότι οι Η.Π.Α. θα υπεστήριζαν τον εκδολλαρισμό της Ελλάδας;

Βουλγαρία – Η Βουλγαρία εκδίδει το δικό της νόμισμα, το Λεβ. Λειτουργεί ως κλώνος του Ευρώ. Η Βουλγαρία είναι, λοιπόν, μέρος μίας ενοποιημένης νομισματικής περιφέρειας με την Ευρωζώνη, αλλά δεν αποτελεί επίσημα μέλος της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης. Κατά συνέπεια, δεν αντιμετωπίζει τα προβλήματα που προκαλούνται από τυχόν moral hazard προκαλούμενο απ’ την Ευρωζώνη. Όντως, η Βουλγαρία πρέπει να επιβάλει δημοσιονομική πειθαρχία επειδή η Κυβέρνηση δεν δύναται να απευθυνθεί στην ΕΚΤ ή στη Βουλγάρικη Εθνική Τράπεζα γι’ αυτό το θέμα και να δανειστεί πόρους. Όπως είναι φυσικό, η Βουλγαρία έχει μια σκληρή δημοσιονομική πολιτική και η σχέση χρέους-προς-ΑΕΠ είναι μία απ’ τις μικρότερες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο 29 τοις εκατό.

Το 1997 η Βουλγαρία έφτασε τα όρια του υπερπληθωρισμού, ο οποίος κορυφώθηκε τον Φεβρουάριο, όταν το μηνιαίο ποσοστό έφτασε το 147 τοις εκατό. Για να ισοπεδώσει τον υπερπληθωρισμό, η Βουλγαρία σύστησε ένα συμβούλιο υπεύθυνο για το νόμισμα την 1η Ιουλίου 1999. Υπό τους κανονισμούς του Συμβουλίου για το Νόμισμα, το Βουλγάρικο Λεβ έγινε ελεύθερα μετατρέψιμο σε σταθερή ισοτιμία με το γερμανικό Μάρκο και υποστηριζόταν πλήρως απ’ τα  γερμανικά αποθέματα σε Μάρκο. Κατά συνέπεια, το Βουλγάρικο Λεβ έγινε κλώνος του γερμανικού Μάρκου, και σήμερα του Ευρώ.  Το σύστημα του Συμβουλίου για το Λεβ της Βουλγαρίας επικυρώθηκε απ’ τις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Ακόμα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ενεπλάκη στο ζήτημα. Το σύστημα του νομισματικού συμβουλίου εξουδετέρωσε τον πληθωρισμό αμέσως, καθιέρωσε οικονομική σταθερότητα και παραμένει ο θεσμός που απολαμβάνει την μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη Βουλγαρία.

Σε περίπτωση GREXIT, η καλύτερη επιλογή της Ελλάδας για την εγκαθίδρυση υγιούς νομίσματος και δημοσιονομικής πειθαρχίας είναι να μιμηθούν τους Βαλκάνιους γείτονες τους στον Βορρά και να συστήσουν ένα Νομισματικό Συμβούλιο, το οποίο θα εκδίδει Δραχμές-κλώνους του Ευρώ. Η Ελλάδα θα παραμείνει σε μια Ενιαία Νομισματική Περιοχή με το Ευρώ, χωρίς τα προβλήματα που προκαλούνται απ’ το moral hazard το σχετιζόμενο με την επίσημη ιδιότητα μέλους στην Ευρωζώνη. Οι εξωτερικές πολιτικές αντιξοότητες οι οποίες θα συνόδευαν είτε μια επιλογή σαν του Μαυροβουνίου είτε μία σαν του Εκουαδόρ θα αποτραπούν. Τα κύρια πολιτικά ζητήματα θα ήταν εσωτερικά, διότι η Δραχμή που θα εκδοθεί από ένα συμβούλιο εθνικού νομίσματος απαιτεί δημοσιονομική πειθαρχία.

Ο Steve H. Hanke είναι Καθηγητής Εφηρμοσμένων Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Τζων Χόπκινς. Υπηρέτησε ως Κρατικός Σύμβουλος και Σύμβουλος του Προέδρου του Μαυροβουνίου (1999-2003), Σύμβουλος του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών του Εκουαδόρ (2001-02) και Σύμβουλος του Προέδρου της Βουλγαρίας (1997-2002).

Μετάφραση: Κυριάκος Κωσταρέλος – via Politico.eu

Ανθρωπιστική Κρίση στην Ελλάδα: Οι επιπτώσεις της Οικονομικής Κρίσης στα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Με την υφιστάμενη οικονομικοκοινωνική κρίση, τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα παραβιάζονται τακτικά και τίθενται υπό αμφισβήτηση, ιδιαίτερα εξ’ αιτίας της υιοθέτησης των μέτρων λιτότητας και των δημοσιονομικών «μεταρρυθμίσεων», προς χάριν της οικονομικής βιωσιμότητας του Κράτους.

Σε σχετική έκθεση της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία δημοσιεύθηκε τον περασμένο Δεκέμβρη και παρουσιάστηκε στο ελληνικό κοινό, στο Ζάππειο λίγο αργότερα, έχοντας ως γενική παραδοχή το ότι «η λιτότητα ‘γονάτισε’ τα ανθρώπινα δικαιώματα», υποστήριξε πως υπήρχε εναλλακτική λύση για τη βιωσιμότητα του χρέους, χωρίς την υποβάθμιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, την οποία δεν επέλεξαν οι αρμόδιοι, ενώ παράλληλα αποδίδονται ευθύνες από κοινού στο Ελληνικό κράτος και στην Τρόικα (ή στους Θεσμούς, όπως τον βολεύει τον καθένα). Η Ελλάδα στη συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζεται εν ολίγοις ως μία χώρα, στην οποία τα θεμελιώδη δικαιώματα έχουν παραβιαστεί σε όλα τα επίπεδα ανεξαιρέτως (πολιτικά, οικονομικά, ατομικά κλπ) και πλέον βάλλονται ανοιχτά.

Βέβαια, το Ελληνικό Κράτος δεν ευθύνεται εξ’ ολοκλήρου. Ευθύνονται και οι εκλογείς, οι οποίοι νομιμοποιούν την εκάστοτε Κυβέρνηση. Εντύπωση δημιουργεί μία έρευνα της ΕΕΔΑ, η οποία διενεργήθηκε σε δείγμα 1000 ατόμων. Το 60% δήλωσε πως τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν προστατεύονται στην Ελλάδα, το 55% δεν θεωρεί τη θέση των κομμάτων για τα δικαιώματα του ανθρώπου καθόλου σημαντικό κριτήριο για την ψήφο τους στις εκλογές, πράγμα που αποδεικνύει πόσο υποτιμούν και οι ίδιοι οι πολίτες τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα «επίθεσης» προς τα θεμελιώδη δικαιώματα αποτελεί η λήψη μέτρων λιτότητας και δημοσιονομικής προσαρμογής, ιδιαίτερα στους τομείς της υγείας, της εργασίας, της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης. Τα μέτρα λιτότητας και προσαρμογής εφαρμόζονται κυρίως σε δημόσιες υπηρεσίες/κρατικές (μονοπωλιακές) δομές – στις αποκλειστικά υπεύθυνες δηλαδή για την παροχής μίας δημόσιας (δηλαδή μίας ελάχιστης, εγγυημένης καθολικά) υπηρεσίας. Περικοπές, οι οποίες εστιάζουν σε δημόσιες δομές, όπου κατ’ επέκταση συνεπάγονται υποβάθμιση αυτών, υποβαθμίζουν παράλληλα τις αντίστοιχες απολαβές που κατοχυρώνονται στα ανθρώπινα δικαιώματα, απολαβές οι οποίες προσφέρονται στην Ελλάδα – καλώς ή κακώς – με δημόσιο χαρακτήρα μόνο μέσω του Κράτους, και οι οποίες έχουν καθοριστική σημασία στην ύπαρξη κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων.

Ο περιορισμός των πολιτικών και οικονομικών δικαιωμάτων, όπου προέκυψε απ’ τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, δεν συμβαδίζει με το αντίστοιχο Σύμφωνο του ΟΗΕ, ούτε οι περιορισμοί αυτοί μπορούν να ενταχθούν σε εκείνο το πλαίσιο του διεθνούς δικαίου κατ’ ανάγκης περιορισμού των δικαιωμάτων, κατ’ εξαίρεση για μεμονωμένες περιπτώσεις. Επιπλέον, ειδικά στην έκθεση της FIDH, αναδείχθηκαν αρκετές σοβαρές παραβιάσεις σε δημοκρατικές διαδικασίες και άλλες συλλογικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Προκύπτει λοιπόν ένας κίνδυνος Δημοκρατίας, τον οποίο εγκυμονεί η Λιτότητα.

Παράλληλα πραγματοποιήθηκαν περικοπές σε δημόσιες δαπάνες του ΟΑΕΔ και άλλων υπηρεσιών Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας, αυξάνοντας ραγδαία την ανεργία, την οποία έπονται με τη σειρά τους οι γνωστές, σε όλους ελπίζω, κοινωνικά περιοριστικές επιπτώσεις της. Η περικοπή δημοσίων δαπανών συνεπάγεται ένα καθεστώς κατά το οποία τα πιο ευάλωτα (οικονομικά) στρώματα δεν διαθέτουν τις ίδιες ευκαιρίες πρόσβασης σε υπηρεσίες δημοσίου χαρακτήρα- κοινωνικής πρόνοιας. Επιπρόσθετα, λόγω περικοπών, υποβαθμίστηκε – ή κατ’ άλλους, εξαλείφθηκε – το θεσμικά κατοχυρωμένο «ελάχιστο εγγυημένο» των δημόσιων υπηρεσιών. Άρα πλέον δεν μπορούμε να μιλάμε για «δημόσια αγαθά» λόγω της περιορισμένης (από «μεταρρυθμίσεις») και για τις δύο πλευρές συμμετοχής σ’ αυτά.

Υποτίμηση του «δημόσιου» χαρακτήρα εντοπίζεται ακόμα και στους τομείς της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης, λόγω της μη καθολικής πρόσβασης σ’ αυτές, όπως επανειλημμένα ειπώθηκε. Χαρακτηριστικά, γιατροί δημοσίων νοσοκομείων, έχουν αναφέρει πως απορρίπτουν ασθενείς ή ιεραρχούν τα περιστατικά με εναλλακτικούς τρόπους, κυρίως λόγω έλλειψης πόρων (ειδικευμένου προσωπικού, οικονομικών πόρων, κλινών και εγκαταστάσεων κ.α.). Οι ελλείψεις στα νοσοκομεία δεν βασίζονται αποκλειστικά στην οικονομική αδυναμία που έχει επέλθει το Κράτος, αλλά και στις «διαρθρωτικές αλλαγές». Εν καιρώ κρίσης, αναδιαρθρώσαμε 2-3 φορές το ασφαλιστικό σύστημα και το σύστημα υγείας. Από τα διάφορα ταμεία, στον ενιαίο ΕΟΠΥΥ και ύστερα στο «ΠΕΔΥ» του Άδωνι.

«Η κυβέρνηση έχει επίσης υιοθετήσει μια εντεινόμενα αυταρχική στάση απέναντι στη δημόσια κριτική, δημιουργώντας ένα αυξανόμενα καταπιεστικό κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και για όσους ασκούν κριτική. Το κλίμα αυτό οδήγησε, το καλοκαίρι του 2013, στο κλείσιμο της Δημόσιας Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης ΕΡΤ, μια κίνηση που προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή στην Ευρώπη και στο εξωτερικό.» (Δημήτρης Χριστόπουλος, Αντιπρόεδρος της FIDH)

Ταυτόχρονα, η λιτότητα αύξησε την (οικονομική) ανισότητα στο διαθέσιμο εισόδημα, μέσω μεταρρυθμίσεων που υποβάθμισαν σημαντικά τη προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων, ενώ ο κατώτατος μισθός μειώθηκε κατά 22% για τους κάτω των 25 ετών και 32% για τους άνω των 25 ετών μετά το 2012. Ας μην μιλήσουμε καλύτερα για τους, κατά πολύ μικρότερους απ’ τον κατώτατο, προσφερόμενους μισθούς το 2015.

Τα παραπάνω, έχουν ως αποτέλεσμα τις έντονες κοινωνικό-πολιτικές αντιδράσεις στα μέτρα λιτότητας, οι οποίες εκφράζονται κυρίως μέσω της υποστήριξης και της ενδυνάμωσης, από πολίτες, οργανώσεων (πολιτικών και μη) ακραίου (πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, φυλετικά-ρατσιστικά) χαρακτήρα, λ.χ. ακροδεξιές, φασιστικές, αναρχικές και αναρχοφιλελεύθερες οργανώσεις. Η άνοδος ως επί το πλείστον της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα, οφείλεται στο γεγονός ότι κατά τις μεταρρυθμίσεις δεν συνυπολογίστηκαν τα «κόστη» σε ανθρωπιστικό επίπεδο. Εν συνεχεία, η ίδια η ακροδεξιά, μαζί με τις υπόλοιπες ακραίες οργανώσεις, εντείνουν ακόμα περισσότερο την ανθρωπιστική κρίση στη χώρα με τη δραστηριοποίηση τους.

Προκειμένου λοιπόν να υπάρξει οικονομική σταθερότητα και βιωσιμότητα του ελληνικού χρέος, το Ελληνικό Κράτος και η Τρόικα, τα τελευταία χρόνια, εστίασαν σε μη εφαρμόσιμες, βλαβερές μεταρρυθμίσεις δημοσιονομικής προσαρμογής και στην λήψη ανάλογων μέτρων λιτότητας, αγνοώντας – ή και κατά άλλους, θυσιάζοντας σκόπιμα – τα θεμελιώδη δικαιώματα στην κάθε πτυχή τους, μέσω της συρρίκνωσης της κρατικής δομής, παροχής δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών. Τονίστηκε επανειλημμένα, από πολλούς φορείς, πως υπήρχε καλύτερη εναλλακτική λύση, η οποία, όπως φαίνεται, δεν εφαρμόστηκε με συνειδητή επιλογή των δυο παραπάνω.

Δυστυχώς, οι παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων θεωρήθηκαν και θεωρούνται νόμιμες παράπλευρες ζημίες, οι οποίες προέκυψαν απ’ την προσπάθεια διαχείρισης της κρίσης. Οι όποιες δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις έγιναν, πραγματοποιήθηκαν αγνοώντας τα διεθνή πρότυπα για τέτοιες επείγουσες καταστάσεις. Το Ελληνικό Κράτος έχει καταδικαστεί επανειλημμένα σε Ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο, με τα πρόσθημα να ανέρχονται στα 1,8 εκατομμύρια ευρώ. Δυστυχώς, ακόμα και το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα», θεωρήθηκε από αρκετούς «εσπευσμένη υποκρισία», λόγω της παράδοξης συγκυρίας, της δημοσίευσης του σχεδίου πριν καν αναρτηθεί στη διαδικτυακή πλατφόρμα διαβούλευσης.

Οι συζητήσεις που διενεργούνται σήμερα, σε όλα τα επίπεδα, με κάθε τρόπο και προσφερόμενο μέσο, είναι σαν να έχουν αποπροσανατολίσει πλήρως τα ενδιαφερόμενα – ή καλύτερα, κυρίως θιγόμενα – μέρη. Μιλάμε αποκλειστικά για τη βιωσιμότητα ενός «δημοσίου» χρέους, το οποίο όμως δημιουργήθηκε από συγκεκριμένους πολιτικούς, συγκεκριμένες Κυβερνήσεις, μέσω κυρίως του Κρατικού μηχανισμού, το οποίο επέφερε αναρίθμητα κοινωνικά προβλήματα και το οποίο λούζεται ο «Λαός», χωρίς όπως είπαμε να ευθύνεται πλήρως. Προσεγγίζουμε την κρίση σε ένα επίπεδο αποκλειστικά οικονομικό, αντικρίζοντας μόνο αριθμούς και μεθόδους, αγνοώντας την ανθρωπιστική κρίση και μη αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις. Πάμε να λύσουμε το πρόβλημα με τους ίδιους τρόπους όπως και πριν, οι οποίοι αποδείχθηκαν αποτυχημένοι επανειλημμένα. Κάνουμε το ίδιο πράγμα προσδοκώντας διαφορετικά αποτελέσματα. Αγγίζουμε δηλαδή τα όρια της παράνοιας.

K.K.

Η πρόκληση της συλλογής κεφαλαίου

Στο προηγούμενο κείμενο, «Επιχειρηματικότητα 101», τονίστηκε πως η δυσκολότερη στιγμή για έναν – είτε νέο είτε όχι – επιχειρηματία, μετά την ολοκλήρωση του επιχειρησιακού σχεδίου, είναι η εύρεση οικονομικών πόρων πριν την έναρξη της παραγωγής στη Start Up.

Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό μιας επιχειρηματικής προσωπικότητας θεωρείται το να είσαι πολυμήχανος, κυρίως ως προς την εύρεση και διαχείριση πόρων. Ο χαρακτηρισμός αντιστοιχεί στην έννοια του αγγλικού επιθέτου “Resourceful”, χωρίς να υπάρχει ακριβής μετάφραση στα ελληνικά.

Οι οικονομικοί πόροι για την έναρξη της εταιρίας καλό θα ήταν να προέρχονται από τρίτα πρόσωπα, από επενδυτές δηλαδή με ένα κάποιο ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία.  Γι’ αυτό λοιπόν, ένα επιπλέον χαρακτηριστικό που λειτουργεί συμπληρωματικά με το προαναφερόμενο, είναι και η «γοητεία» που πρέπει να διαθέτει ο ίδιος ο επιχειρηματίας για να αντλήσει τους πόρους που απαιτούνται για συστηματική λειτουργία στη πρωτοβουλία του.

Προσπαθώντας λοιπόν οι διάφοροι επιχειρηματίες να διευκολύνουν και να απλοποιήσουν τη διαδικασία εύρεσης πόρων - μέσω της «γοητείας» ενός μελλοντικού επενδυτή - προχώρησαν στη κατηγοριοποίηση των επενδυτικών φορέων-πηγών. Η διάκριση έχει ως εξής:

Οι πηγές-φορείς οικονομικών πόρων διαχωρίζονται σε:

1. Θεσμικούς επενδυτές (άτομα και σύνολα-οργανισμοί): όπως, επενδυτές, επενδυτικά γραφεία και εκπροσώπους επενδυτών όπου επενδύουν τακτικά διάφορες πρωτοβουλίες, με σκοπό κυρίως το επακόλουθο κέρδος, εθνικοί και διεθνείς φορείς που επενδύουν-επιχορηγούν υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και προδιαγραφές, γραφεία ευρέσεως πόρων και άλλοι. Για να «ενδώσουν» στη πρόταση οι θεσμικοί φορείς, οφείλει ο επιχειρηματίας να κάνει μια σωστή πρόβλεψη για το τι ακριβώς θέλουν εκείνοι να ακούσουν και στη συνέχεια απλά να τους το πει, ή όπως λέμε να «μιλήσει τη γλώσσα τους», να εξυπηρετεί δηλαδή κοινούς σκοπούς.

2. Εύπορα άτομα: Αυτή η κατηγορία έχει περισσότερες προϋποθέσεις, ωστόσο είναι ανά περίπτωση είτε η πιο εύκολη είτε η πιο δύσκολη λύση. Το κλειδί στη προκειμένη είναι τα συγκεκριμένα άτομα να συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις και ανάγκες, εάν η πρωτοβουλία πρόκειται να λύσει ένα πρόβλημα – να έχουν βιώσει το ίδιο το πρόβλημα ή να έχουν παρόμοια προσωπική εμπειρία, ή τέλος, γενικότερα, να έχουν τους ίδιους σκοπούς και να αντιλαμβάνονται τη πρωτοβουλία ως όργανο προώθησης των σκοπών αυτών. Στοιχείο που τους παρακινεί ωστόσο να επενδύσουν παραμένει να είναι η εμμεσότητα στη προώθηση των κοινών σκοπών και/ή στην επίλυση των κοινά βιωμένων προβλημάτων, διότι κατά μια έννοια δεν εκτίθενται οι ίδιοι δημόσια.

Μια ιδέα πίσω από τη χρηματοδότηση των Start Ups, η οποία φαντάζει περισσότερο με ευχολόγια αλλά πρέπει να αναφερθεί, και μπορεί να χρηματοδοτηθεί και από τις δύο κατηγορίες, είναι η «Αλλαγή του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε». Υπάρχουν πάρα πολλές πρωτοβουλίες-Start Ups έχοντας αυτή την ιδέα ως έναν από τους κύριους και μακροπρόθεσμους στόχους τους, ωστόσο συνήθως την χρησιμοποιούν ως τέχνασμα μάρκετινγκ. Παράλληλα, μ’ αυτή τη θέση, δεν επιθυμούμε να «μειώσουμε» ανώτερους σκοπούς και/ή κατορθώματα ορισμένων οργανισμών και πρωτοβουλιών που όντως παρήγαγαν και συνεχίζουν να παράγουν έργο.

Μια πρόσθετη τακτική για τη προσπάθεια εξασφάλισης της βιωσιμότητας και διατήρησης στο χρόνο μιας Start Up είναι, είτε η ίδια να αποτελεί product killer μίας ήδη υπάρχουσας υπηρεσίας ή ενός ήδη υπάρχοντος προϊόντος, ή ο εμπνευστής της – πρώτης σε προτεραιότητα γι’ αυτόν – Start Up του, να δημιουργήσει αντίστοιχους product killers στην αγορά, ούτως ώστε να εξασφαλίσει την ισορροπία της [αγοράς] κυρίως σε τοπικό επίπεδο και τη μακροβιότητα που προκύπτει απ' την ισορροπία μεταξύ των οργανισμών του.

K.K

_____________

Σημειώσεις: & Παρατηρήσεις

[1] Product Killer (γνωστό και ως Category Killer): http://en.wikipedia.org/wiki/Category_killer

** Οι Μη-Κερδοσκοπικές πρωτοβουλίες μπορούν να εξασφαλίσουν ευκολότερα επενδύσεις είτε οικονομικές είτε σε άλλο είδος από θεσμικούς φορείς. Ωστόσο, στην ελληνική πραγματικότητα, η παρούσα θεωρεία στις περισσότερες θεωρίες διαψεύδεται.

** Κυβερνήσεις και Κράτη στις περισσότερες περιπτώσεις κατέχουν το μονοπώλιο σε διάφορες ή στις περισσότερες υπηρεσίες. Παράλληλα όμως, δεν είναι πάντα σε θέση να ανταποκρίνονται αρκετά γρήγορα, ούτε μπορούν να διατηρήσουν προληπτικούς ή άλλους μηχανισμούς. Μία πρωτοβουλία λοιπόν μπορεί να μην βρίσκει γόνιμο περιβάλλον στον τομέα των υπηρεσιών, αλλά τουλάχιστον το παρόν κενό διαθέτει ένα ιδανικό περιβάλλον για έναρξη δραστηριότητας.

** [Οικονομικά και πολιτικά] ηθικό θα ήταν οι πρωτοβουλίες να εστιάζουν στη βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από διαδικασίες ευγενούς άμιλλας και όχι αθέμιτου ανταγωνισμού. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός [σε μεγάλη συνήθως κλίμακα ή τα μονοπώλια, θεωρείται πως] βλάπτει σοβαρά την αγορά και μειώνει σημαντικά τον ρυθμό ανάπτυξης, πράγμα που αντιτίθεται σε [προσωπικούς] σκοπούς όπως αυτός της κερδοσκοπίας.

Επιχειρηματικότητα 101

«Όμορφα πράγματα συμβαίνουν κάθε μέρα», είπε ο Νίκος Κακαβούλης, ιδρυτής του Daily Secret [1], της μικρότερης πολυεθνικής Start Up. Έτσι ξεκίνησε ο λόγος περί επιχειρηματικότητας στο Ναύπλιο [2]. Το επιχειρείν αποτελεί τον κύριο μοχλό ανάπτυξης, ο οποίος, σε συνδυασμό με άλλες δραστηριότητες και παράγοντες, δύναται να μας οδηγήσει στην έξοδο από την οικονομική κρίση. Εργαλεία μιας ευέλικτης (τοπικής) αγοράς – η οποία οφείλει να προσαρμόζεται ταχύτατα σε συνεχόμενα ανανεωμένες συνθήκες, να καλύπτει κυρίως κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες, να καινοτομεί, να αξιοποιεί ευκαιρίες και να ξεφεύγει από τη στατικότητα ή κατάρρευση που επιφέρει η υφιστάμενη οικονομική κρίση – θεωρούνται οι καινοτόμες, κοινωνικές κυρίως, μικρές σε μέγεθος και διάρκεια ζωής, επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, γνωστές και ως Start Ups [3].

   

Οι Start Ups χαρακτηρίζονται από κάποιες ιδιομορφίες και λόγω αυτών έχουν ορισμένες ποιοτικές ανάγκες για την έναρξη τους. Αφ’ ενός πρέπει να στελεχώνεται από (κοινωνικά) ευσυνείδητα στελέχη, τα οποία «ζουν για να δημιουργούν». Αφ’ ετέρου, όπως λόγου χάρη για μια μεγάλη φωτιά απαιτείται μια απλή σπίθα, έτσι και εδώ χρειάζεται μια πάρα πολύ απλή και αποτελεσματική ιδέα, η οποία πηγάζει είτε από κοινωνικές ανάγκες, είτε (εναλλακτικά) λείπει από την αγορά. Το κλειδί πίσω από την ιδέα ωστόσο είναι «να θυμίζει πολύ όμορφα πράγματα».

   

Μπορεί να θεωρούνται προφανείς οι παραπάνω ανάγκες για την ίδρυση μιας Start Up εταιρίας, όμως απαιτείται μια συγκεκριμένη και ιδιαίτερα προσεγμένη προετοιμασία και η ακολουθία ενός πιο «εκ του ασφαλούς» δρόμου, ούτως ώστε το εγχείρημα να επιβιώσει και να έχει δυνατότητες περεταίρω ανάπτυξης.

   

Το να γίνεσαι επιχειρηματίας δεν είναι μία ορθολογική απόφαση που παίρνεις σε αόριστο χρόνο ή κατά την αρχή της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, παρά περισσότερο μία συγκυρία (ή για ορισμένους, ένα «ατύχημα» με θετικές επιπτώσεις μακροπρόθεσμα). Απαιτεί μια έμμεση διαδικασία δικτύωσης, σε προσωπικό επίπεδο, πριν την έναρξη της επιχείρησης, όπως ούτως ή αλλιώς συνηθίζεται να γίνεται από κάθε επαγγελματία, έτσι ώστε η ιδέα στο πρακτικό επίπεδο να βρει πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί.

   

Το επιχειρείν προκύπτει από μια ασχολία την οποία αγαπάς: Συνήθως, όσοι στρέφονται στην επιχειρηματικότητα δεν έχουν νιώσει τη χαρά της δημιουργίας στη τακτική τους εργασία. Η στιγμή κατά την οποία διαπιστώνεις πως πρέπει να δραστηριοποιηθείς στον επιχειρηματικό τομέα είναι όταν αυτή η ασχολία σου καταναλώνει περισσότερο χρόνο από τη τακτική σου εργασία και/ή σε ατομικό επίπεδο σου προσφέρει ένα (ανάλογο της τακτικής εργασίας ή μεγαλύτερο) κέρδος.

   

Έτσι – με τη λήψη της μεγάλης απόφασης και την ίδρυση ενός Start Up – ξεκινάει μια διαδικασία, γνωστή ως «Roller Coaster Event» [4]: Μια διαδικασία μόχθου και δημιουργικότητας, μια ανταγωνιστική μάχη για την «Επιτυχία». Η προτεινόμενη τακτική για τη σύσταση μιας μικρής, καινοτόμας και αποτελεσματικής επιχείρησης έχει ως εξής: Αρχικά, απαιτείται η σχεδίαση ενός επιχειρηματικού πλάνου. Το σχέδιο δεν πρέπει να υπεραναλύει δράσεις και διαδικασίες, οφείλει ωστόσο να διακρίνεται από σαφήνεια, ακρίβεια, λιτότητα, λακωνικότητα και λειτουργικότητα.

   

Για να εξασφαλιστεί η επιτυχία και να αξιοποιηθούν πλήρως οι παρεχόμενες δυνατότητες, συνετό θα ήταν το σχέδιο να παρουσιαστεί σε έναν νομικό σύμβουλο και να τεθεί εκ νέου υπό επεξεργασία. Λόγω φόρτου εργασίας κυρίως, και όχι τόσο λόγο έλλειψης ικανοτήτων ή ιδεών, οι νέοι επιχειρηματίες δεν γνωρίζουν πλήρως τις νομικές διαδικασίες με αποτέλεσμα να χάνουν ευκαιρίες, να μην αξιοποιούν δυνατότητες που, αν είχαν προνοήσει, θα είχαν φτάσει πιο γρήγορα στο προσδοκώμενο σημείο και/ή θα ήταν πιο αποτελεσματικοί.

   

Μετά την ολοκλήρωση του στρατηγικού σχεδιασμού ακολουθεί η εύρεση πόρων. Το fundraising θεωρείται η πιο επίπονη και αποθαρρυντική διαδικασία για έναν νέο επιχειρηματία. Ωστόσο η εύρεση οικονομικών (ή εναλλακτικά άλλων υλικών) πόρων είναι μονόδρομος, διότι μόνο έτσι εξασφαλίζεται μία ευρυθμία στη λειτουργία της νέας εταιρίας.

   

Τέλος, απαιτείται η εύρεση των υπόλοιπων πόρων: ανθρώπινων, υλικών, πνευματικών. Συνήθως δεν δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο τελευταίο στάδιο, κυρίως γιατί έχει συσσωρευτεί η κούραση και η ταλαιπωρία από την έναρξη της δραστηριότητας. Παρ’ όλα αυτά η εξασφάλιση των υπόλοιπων πόρων πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη προσοχή, διότι η «Διεκπεραίωση» θα διασφαλίζει τη ποιότητα κατά την (αυτοματοποιημένη μετά από ένα διάστημα) λειτουργία της εταιρείας.

K.K.

________________________________

[1] http://www.dailysecret.com

[2] Κοινωνική Οικονομία της Αγοράς: Συνδέοντας την Οικονομία και την Κοινωνία – Ίδρυμα Konrad Adenauer – Ναύπλιο, 5-7 Μαρτίου 2015.

[3] “A startup is a company working to solve a problem where the solution is not obvious and success is not guaranteed,” - Neil Blumenthal, cofounder & co-CEO of Warby Parker.

[4] “A constant battle for success, plagued by endless hours and bruised by customer "no's”, it's a roller coaster ride. But without pain, there is no glory.” – The Start Up Roller Coaster: Guts ‘n Glory

Κάτι αλλάζει με τις κεντρικές τράπεζες

Η κρίση του 2008 άλλαξε πολλά στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την οικονομία οι κύριοι παίκτες της. Γεγονός που αποδεικνύεται κυρίως από την συμπεριφορά των Κεντρικών Τραπεζών των ανεπτυγμένων χωρών, η πλειοψηφία των οποίων ακολουθεί, εν μέσω και του νομισματικού πολέμου που λαμβάνει χώρα τελευταία, ακραίες πολλές φορές νομισματικές πολιτικές χαλάρωσης, οι οποίες πριν από μία δεκαετία θα ήταν σχεδόν αδιανόητες.

Στο πλαίσιο αυτό μπαίνει και η απόφαση σταθμός του Μάριο Ντράγκι στις 22 Ιανουαρίου για ποσοτική χαλάρωση, η οποία πέραν των ευεργετικών επιπτώσεων που αναμένεται να έχει στον πληθωρισμό θα ασκήσει καθοδικές πιέσεις στο ευρώ. Η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας αντίστοιχα στα πλαίσια των Abenomics, της οικονομική πολιτικής του πρωθυπουργού της, Shinzo Abe για τόνωση της οικονομίας, ακολουθεί μία συνεχιζόμενη πολιτική νομισματικής χαλάρωσης με μαζική αγορά κεφαλαίων από το 2011 ως και σήμερα. Η ισοτιμία του γιεν προς το δολάριο υποχώρησε ως συνέπεια αυτής της πολιτικής στο ναδίρ της επταετίας τον Νοέμβριο του 2014. Χαρακτηριστικό είναι ότι και οι δύο Κεντρικές Τράπεζες πήραν τις αποφάσεις τους εν όψει της απειλής του αποπληθωρισμού και της αναιμικής ανάπτυξης των οικονομιών τους.

Η ριζοσπαστική συμπεριφορά δεν περιορίζεται μόνο στην Ιαπωνία και την Ε.Ε. Οι άσχημες μνήμες για τους καταθέτες από την απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας να  αποσυνδέσει το φράγκο από το ευρώ είναι ακόμα νωπές. Και η Κεντρική Τράπεζα της Δανίας αντίστοιχα, εν μέσω μίας τεράστιας κερδοσκοπικής επίθεσης μείωσε το επιτόκιο της στο -0,75%. Όποιος δηλαδή επιθυμεί να έχει καταθέσεις σε δανέζικη κορώνα θα πρέπει να πληρώνει ένα μικρό τίμημα για το προνόμιο.

Στην λογική χαλάρωσης έχουν κινηθεί και οι κεντρικές τράπεζες της Κίνας, του Μεξικού, της Αιγύπτου και μίας σειράς άλλων χωρών. Το αρνητικό οικονομικό κλίμα παρόλα αυτά δεν φαίνεται να αντιστρέφεται. Το βάρος της παγκόσμιας ανάπτυξης φαίνεται έτσι να πέφτει στην ευρισκόμενη σε ανάπτυξη οικονομία των ΗΠΑ.

Και στα πλαίσια αυτά ο κόσμος κρατά την ανάσα του για το τι απόφαση πρόκειται να πάρει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, καθότι μία αύξηση του επιτοκίου της θα προσέθετε ένα ακόμα βαρίδι στην ασθμαίνουσα παγκόσμια οικονομία.

Ν.Α.

Συναισθηματική Νοημοσύνη & Διοίκηση

Σε προηγούμενο κείμενο σχετικά με τη «Διάκριση της Ηγεσίας απ’ τη Διοίκηση» έγινε προσπάθεια απόδειξης της ταύτισης των δύο ιδιοτήτων, όπως επίσης και μια αναφορά στο χάρισμα του Ηγέτη, το οποίο πλέον στην εποχή μας εμφανίζεται και ως έμφυτο και ως επίκτητο ταυτόχρονα. Αυτό το χαρακτηριστικό, όμοιο με το «Χάρισμα του Ηγέτη» του Βέμπερ, θα αναλυθεί στο παρόν κείμενο.

Ο Χαρισματικός Ηγέτης του Βέμπερ ξεχωρίζει επειδή διαθέτει το «Χάρισμα». Δεν πρόκειται τόσο για μια ιδέα που ορίζεται εύκολα, όσο για μια σύλληψη. Το «Χάρισμα» δεν είναι μονόπλευρο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του Ηγέτη αλλά μία ιδιάζουσα σχέση Ηγέτη-Κοινωνίας (ή εναλλακτικά: αποδεκτών του χαρίσματος).

Ο χαρισματικός ηγέτης του Βέμπερ έχει άριστες κοινωνικές ικανότητες, κυρίως επειδή είναι αυτός που εμπνέει και καλλιεργεί την (μερικές φορές ακόμα και τυφλή)  πίστη των υποκειμένων του στο πρόσωπο του. Για τον τομέα εξειδίκευσης του θεωρείται «ο καλύτερος». Αναδεικνύεται σε περιόδους κρίσης ως ο κατάλληλος για τη διαχείριση της. Δεν δεσμεύεται, ούτε υπόσχεται, όπως επίσης δεν είναι ιδιαίτερα «δημοκρατικός»- είναι μάλιστα αυταρχικός και αδιάλλακτος, προτιμά να ασκεί έλεγχο, πίεση και επιρροή, να αναδεικνύει «το χάρισμά του». Αντιλαμβάνεται την ελευθερία του ως ένα λογικό πλαίσιο που προκύπτει από ορισμένους –επίσης λογικούς- περιορισμούς. Η μόνη «δέσμευση» του (και αποκλειστικά προσωπική) είναι αυτή της «αποστολής» του, συνήθως της αντιμετώπισης της κρίσης που είχε προκύψει και/ή της επικράτησης εναντίων ομοταγών του. Η αποστολή αυτή – όπως αναφέρθηκε και στο κείμενο «Από τη Πρωτοβουλία στην Ενεργό Δράση» προκύπτει από την αντίληψη πως πρέπει να υιοθετήσει-να υποταχθεί σε έναν ανώτερο απ’ αυτόν σκοπό ούτως ώστε να προοδεύσει σε προσωπικό επίπεδο και να αναδειχθεί με γοργούς ρυθμούς.

Μια σύγχρονη σύλληψη του «Χαρίσματος» είναι η Συναισθηματική Νοημοσύνη. Εδώ πρόκειται περισσότερο για καθολικό χαρακτηριστικό, όχι τόσο μοναδικό και ιδιαίτερο όσο το «Χάρισμα», για το οποίο [χαρακτηριστικό] ναι μεν υπάρχουν τα θεμέλια, αλλά η ευθύνη της καλλιέργειας της συναισθηματικής νοημοσύνης επαφίεται στο κάθε άτομο ξεχωριστά. Η υψηλή Συναισθηματική Νοημοσύνη ενός ατόμου αναδεικνύεται στον επαγγελματικό και στον κοινωνικό τομέα. Παραδείγματα αποτελούν όσοι έχουν κάνει πολυετή καριέρα (γύρω από ένα αντικείμενο, όχι γύρω από έναν οργανισμό) και μάλιστα δύνανται να τη συνδυάζουν με τη προσωπική και κοινωνική ζωή τους.

Ο Διοικητής με υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης:

• Διαθέτει αυτογνωσία: Γνωρίζει και δέχεται τα όποια συναισθήματα του, αισθήσεις και θυμοειδή. Όποτε κρίνει, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τη λογική του, είτε τα αναπτύσσει περαιτέρω και ελεγχόμενα, ή τα παραμερίζει συνειδητά για την επιτέλεση του σκοπού του και την εκτέλεση των καθηκόντων του. Δεν επιβάλλεται στα συναισθήματα του, ούτε τα καταπιέζει. Αντιλαμβάνεται πως η συναισθηματική σταθερότητα είναι ο κύριος παράγοντας για τη λήψη αποφάσεων που τον οδηγούν πιο κοντά στον «ανώτερο σκοπό του».

• «Αυτορυθμίζεται»: Διακρίνεται από ηθικές αρχές και αξίες και πράττει σύμφωνα μ’ αυτές. Έχει επίσης ανεπτυγμένη την αίσθηση της δικαιοσύνης , είναι ευσυνείδητος και διαθέτει αντίληψη της ευθύνης και της βαρύτητας των δράσεων του και των γύρω του. Είναι προσαρμοστικός, επιδιώκει μάλιστα την αλλαγή των συνθηκών και τη καινοτομία.

• Λαμβάνει πρωτοβουλίες: Είναι απ’ τους πρώτους που αντιλαμβάνονται (κυρίως κοινωνικές-συλλογικές) ανάγκες. Έχει τη διάθεση για κοινωνική κίνηση και δράση, η οποία σε συνδυασμό με την αισιοδοξία που τον διακατέχει, την αφοσίωση και τη δέσμευση του στις αρχές και αξίες του, στους προσωπικούς του και συλλογικούς σκοπούς, τον ωθεί στην ανάληψη Πρωτοβουλιών.

• Συνδυάζει ενσυναίσθηση και κοινωνικές/επικοινωνιακές δεξιότητες: Έχει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του, τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, αντιλαμβάνεται τη δυναμική των υποκειμένων του, τα εμπνέει και τα «κινεί» σύμφωνα με το συλλογικό συμφέρον προς τον κοινό στόχο. Τέλος διαθέτει επικοινωνιακές δεξιότητες ώστε να επικοινωνεί αποτελεσματικά, να αντιλαμβάνεται και να δημιουργεί συμβολισμούς, να πείθει, να επηρεάζει, να εμπνέει, να καθοδηγεί, να καθιστά τον εαυτό του παράδειγμα, να αναπτύσσει ανθρώπινες και συνεργατικές σχέσεις, να καλλιεργεί πίστη στο πρόσωπο του.

Γίνεται αντιληπτό λοιπόν, πως αυτό που αποκαλείται «Χάρισμα», το οποίο εμφανιζόταν κατά το παρελθόν ως ένα σπάνιο χαρακτηριστικό των ηγετικών προσωπικοτήτων, είναι ουσιαστικά ένα καθολικό-πανανθρώπινο χαρακτηριστικό. Οι περισσότεροι – αν όχι όλοι – διαθέτουμε το υπόβαθρο για ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη. Η επισήμανση εδώ δεν πρέπει να γίνει στο χαρακτηριστικό καθ’ αυτό, αλλά στη ποιότητα του – στο πόσο και πως δηλαδή είναι ανεπτυγμένο. Η ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη είναι αυτή που χαρακτηρίζει έναν Ηγέτη, η καλλιέργεια της οποίας εξαρτάται από τα βιώματα του, τη παιδεία του, τη ψυχαγωγία του και τις κοινωνικές σχέσεις του.

K.K.

Από τη Πρωτοβουλία στην Ενεργό Δράση

Για την ανάληψη μιας κοινωνικής πρωτοβουλίας και στη συνέχεια για την ίδρυση ενός μη κρατικού-μη κερδοσκοπικού οργανισμού πρέπει να αναγνωρίζεται από μια ομάδα πολιτών τουλάχιστον ένα επίκαιρο και ειδικό φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας ή και ένα οικονομικό-πολιτικό πρόβλημα. Όταν τα παραπάνω ζητήματα απαιτούν άμεση λύση, όπου τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν μπορεί να ανταποκριθεί ο εκάστοτε κρατικός θεσμός όντας υπεύθυνος για πρόληψη και αντιμετώπιση, τότε ενεργοποιούνται οι μηχανισμοί της Κοινωνίας των Πολιτών: οι λεγόμενοι «Μη Κρατικοί Οργανισμοί».

Οι Μη Κερδοσκοπικοί-Μη Κρατικοί οργανισμοί σήμερα λαμβάνουν τις νομικές μορφές της αστικής εταιρίας, του σωματίου, του ομίλου και της κοινωνίας-κοινότητας. Οποιοδήποτε είναι ελεύθερος να ιδρύσει έναν οργανισμό, να εγγράφεται σε μητρώα άλλων και να αποχωρεί χωρίς περεταίρω νομικούς περιορισμούς. Το αν το νομικό καθεστώς της Ελλάδας «επιτρέπει» την ίδρυση και λειτουργία των ΜΚΟ στην επικράτεια, είναι ένα άλλο, όχι και τόσο ευχάριστο, θέμα για πιο εξειδικευμένη ανάλυση. Το γενικότερο κλίμα ωστόσο δεν είναι ευνοϊκό.

Το παρόν κείμενο, παραβλέποντας σκόπιμα το ελληνικό νομικό και φορολογικό καθεστώς, αναφέρεται – σε τελείως θεωρητικό επίπεδο – στο τι χαρακτηριστικά πρέπει να διαθέτουν και τι ιδέες πρέπει να έχουν συλλάβει τα υποψήφια διοικητικά στελέχη τέτοιων οργανισμών, δηλαδή μέλη διοικητικών συμβουλίων, εταίροι και άλλοι διοικητές-διαχειριστές, ούτως ώστε να ανεβάσουν την πρωτοβουλία τους ένα σκαλοπάτι πιο πάνω, στην ενεργό δράση και να καταστήσουν τους οργανισμούς τους δυναμικούς παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών.

Οι διοικητές-διαχειριστές μη κερδοσκοπικών δράσεων πρέπει να έχουν συνειδητοποιήσει πως εστιάζοντας στον εαυτό τους αποκλειστικά δεν πρόκειται να προοδεύσουν και να αναπτυχθούν τόσο, όσο εάν αφιέρωναν τις υπηρεσίες τους και τις δυνατότητες τους σε έναν ανώτερο, σε σχέση με τους ίδιους, συλλογικό-δημόσιο σκοπό, ο οποίος πραγματώνεται μέσω αυτών των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων.

Στη συνέχεια, οφείλουν να έχουν αξιώσεις απ’ το κοινό τους δημιούργημα, που προκύπτει από την υπηρέτηση του συλλογικού, μη κερδοσκοπικού σκοπού τους. Αξιώσεις όχι όμως ανταποδοτικού τύπου. Αξιώσεις ποιοτικές, με τις οποίες θα αναδεικνύεται πρώτα η πρόοδος του συνόλου της δραστηριότητας και ύστερα η προσωπική πρόοδος τους μέσα στον οργανισμό, σε συσχετισμό με τη γενική πορεία της συλλογικής δράσης αυτής.

Επιπλέον πρέπει να τονιστεί και η γενικευμένη δυσπιστία απέναντι στο έργο των ΜΚΟ, η οποία είναι κατανοητή και σεβαστή, διότι εφόσον χρηματοδοτούνται, δεν αποδίδουν το ανάλογο κοινωνικό έργο. Οι πρότυπες ΜΚΟ ωστόσο, αυτές δηλαδή που δεν παρασιτούν λόγω τακτικής κρατικής επιχορήγησης,  δεν μπορούν – στην πράξη – να αποκτήσουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Είναι στελεχωμένες από άτομα με ορισμένο τρόπο σκέψης και συμπεριφορά, έχουν ήδη διαμορφωθεί μέσα τους αυτοματοποιημένες λειτουργίες και ακολουθείται συγκεκριμένη πολιτική και στρατηγική.

Ρόλος των οργανισμών που συστήνονται και λειτουργούν μέσα στα πλαίσια της κοινωνίας των πολιτών (και ίσως παράλληλα να άπτονται του ακαδημαϊκού χώρου) είναι να καταπολεμούν κοινωνικές παθογένειες, να παράγουν πολιτική μέσω της σκέψης, του προβληματισμού, της γνώμης και του διαλόγου, και τέλος να δίνουν λύσεις σε επίκαιρα και εξειδικευμένα ζητήματα.

K.K.

Κρίση και Ποσοτική Χαλάρωση

Ο κίνδυνος του αποπληθωρισμού είναι πλέον για την Ευρώπη πιο ζωντανός από ποτέ. Καθώς η Ευρώπη δοκιμάζεται από πολιτικά και οικονομικά πάθη, ένα κύμα αποπληθωρισμού απειλεί να προκαλέσει μία νέα οικονομική κρίση. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες αγωνιούν καθώς βλέπουν ένα ακόμα δυσεπίλυτο πρόβλημα να μπαίνει δυναμικά στην ημερήσια διάταξη.

Πως φτάσαμε στην κατάσταση αυτή; Η οικονομική κρίση στην ευρωζώνη και η πολιτική λιτότητας που προτάθηκε για την αντιμετώπισή της έχουν συρρικνώσει την ζήτηση για προϊόντα. Η ανεργία αυξάνεται, τα εισοδήματα μειώνονται και μαζί με τα εισοδήματα μειώνεται και η κατανάλωση. Ως φυσικό επακόλουθο της μειούμενης κατανάλωσης πέφτει η τιμή των προϊόντων. Παράλληλα δημιουργείται μία αυτοεκπληρούμενη προφητεία: καθώς οι άνθρωποι περιμένουν τις τιμές των προϊόντων να μειωθούν περαιτέρω, σταματάνε να καταναλώνουν περιορίζοντας ακόμα περισσότερο την ζήτηση και πιέζοντας τις τιμές ακόμα πιο κάτω.

''Ε και'' θα πει κάποιος. Η πτώση των τιμών των προϊόντων με μία πρώτη ματιά κάνει τους καταναλωτές πιο πλούσιους. Εν τούτοις, η μείωση των τιμών δεν σημαίνει και μείωση των χρεών. Καθώς οι τιμές και τα εισοδήματα μειώνονται, τα χρέη παραμένουν τα ίδια, άρα, γίνονται πιο ακριβά. Έτσι, σε κατάσταση αποπληθωρισμού, όλο και μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων κατευθύνεται προς εξυπηρέτηση των όποιων χρεών τους. Πολλές επιχειρήσεις όμως μη μπορώντας να εξυπηρετήσουν τα όλο και ακριβότερα χρέη τους θα κηρύξουν πτώχευση οδηγώντας την οικονομία σε νέα ύφεση. Οι συνέπειες βέβαια του αποπληθωρισμού θα ήταν καταστροφικές για την Ελλάδα με το τεράστιο χρέος που καλείται να εξυπηρετήσει.

Η απειλή για την Ευρωζώνη, εν μέσω της οικονομικής κρίσης και των πολιτικών εντάσεων, είναι τεράστια. Η ΕΚΤ ωστόσο, παγιδευμένη στους θεσμικούς περιορισμούς που της θέτουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες, ελάχιστα μπορεί να κάνει πλέον με τα συμβατικά μέσα νομισματικής πολιτικής. Τα επιτόκια δεν πάνε χαμηλότερα και η ανάκαμψη ακόμα να φανεί. Και αυτό ενώ η Γερμανία συνεχίζει να προωθεί την λιτότητα, η οποία μόνο επιδεινώνει την κατάσταση.

Έτσι, σε μία απέλπιδα προσπάθεια να αναχαιτιστεί ο αποπληθωρισμός, ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι εξήγγειλε ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Στα πλαίσια της ποσοτικής χαλάρωσης (quantitative easing/ QE) η Κεντρική Τράπεζα αγοράζει τίτλους από τράπεζες και επιχειρήσεις, διοχετεύοντας τες με ρευστότητα την οποία ρευστότητα αυτές πρέπει να την στείλουν στην αγορά. Φυσικά η Ε.Ε. αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση για QE όχι μόνο λόγω των θεσμικών περιορισμών αλλά και της θέσης της ηγεμονεύουσας Γερμανίας, η οποία παρακολουθεί καχύποπτα οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει πληθωρισμό.

Σε κάθε περίπτωση η απειλή του αποπληθωρισμού αποτελεί ίσως την μεγαλύτερη μελλοντική πρόκληση για τους ευρωπαίους σχεδιαστές πολιτικής. Αναμένεται να δούμε αν η ποσοτική χαλάρωση με τις όποιες «ευρωπαϊκές» ιδιαιτερότητες της  καταφέρει να αναχαιτίσει το επερχόμενο, όπως όλα δείχνουν, κύμα αποπληθωρισμού.

Ν.Α.

Διακρίνεται η Ηγεσία απ' τη Διοίκηση;

Ίσως είναι λίγοι αυτοί που θα συμμερίζονταν τις απόψεις μου περί διοίκησης, σχετικά με το αν η Ηγεσία και η Διοίκηση ταυτίζονται και κατ’ επέκταση αν είναι έμφυτα ή επίκτητα χαρακτηριστικά, κυρίως επειδή τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αντίληψη διαχωρισμού των δύο αυτών ιδιοτήτων. Θα προσπαθήσω εδώ να αποδείξω - μέσω της δικής μου, φοιτητικής οπτικής - πως η ιδιότητα του Διοικητική ταυτίζεται με αυτήν του Ηγέτη και, εάν πρέπει να γίνει κάποια διάκριση, να οριστεί ο δεύτερος ως εξελικτικό στάδιο του πρώτου.

Το να είσαι φοιτητής λοιπόν, να ονειρεύεσαι πως θα εξελιχθείς σε διοικητικό επιστήμονα, και με τα χρόνια σε έναν ηγέτη, εάν παράλληλα διαθέτεις τα χαρακτηριστικά που του προσδίδει ο Βέμπερ, φαντάζει περισσότερο σε ένα ελκυστικό σατανικό σχέδιο παρά σε δημιουργικό όνειρο. Προϋποθέτει γνώση του περιβάλλοντος, γνώση του ανθρώπου, καθοδήγηση, άσκηση επιρροής και ελέγχου.

Προσωπικά, όπως πιστεύω και οι περισσότεροι διοικητικοί επιστήμονες, έχω μια ανθρωποκεντρική αντίληψη (αν μου επιτρέπεται να χρησιμοποιήσω εδώ αυτόν τον όρο). Θεωρώ πως η κύρια αιτία κάθε καλού και κακού, είναι ο άνθρωπος – από την υλοποίηση μιας απλής δράσης έως και την οργάνωση του μεγαλύτερου υπερεθνικού οργανισμού.

Ο άνθρωπος είναι αυτός που οργανώνεται σε κοινωνίες, αυτός που προωθεί το προσωπικό συμφέρον του έναντι των άλλων, που συνεργάζεται, συναγωνίζεται και ανταγωνίζεται, και που κατ’ επέκταση ιδρύει πολιτείες, θεσμούς και τα στελεχώνει. Ο ανθρώπινος παράγοντας οδηγεί την ανθρωπότητα στην εξέλιξη και στην πρόοδο, όχι οι θεσμοί, ούτε οι νόμοι και τα κανονιστικά πλαίσια, ούτε άλλα επίκτητα ή κληρονομημένα δημιουργήματα του γενικότερα. Γι’ αυτό ένας διοικητικός επιστήμονας πρέπει αρχικά να επενδύσει τον χρόνο και τη διάθεση του στο να γνωρίσει τον άνθρωπο, τον τρόπο που ζει, που σκέφτεται, λειτουργεί και αισθάνεται.

Έχοντας τις απαραίτητες γνώσεις γύρω απ’ την ανθρώπινη φύση, ο διοικητικός επιστήμονας θα πρέπει στη συνέχεια να μάθει πώς να διοικεί. Να είναι σε θέση δηλαδή να αξιοποιήσει και να διαχειριστεί καταστάσεις, άτομα και σύνολα. Και εδώ αρχίζει το σατανικό κομμάτι της υπόθεσης

Εφόσον πλέον ένας διοικητικός επιστήμονας έχει αυτές τις δυνατότητες, θα πρέπει να εστιάσει στο πως θα εκπαιδεύσει, πως θα μάθει ανθρώπους να διαχειρίζονται εκείνοι με τη σειρά τους τις εκάστοτε καταστάσεις και τυχόν κρίσεις - εν ανάγκη  και να τους "χειραγωγήσει". Σημειωτέον ότι, όταν η δυνατότητα διαχείρισης καταστάσεων γίνει καθολικό χαρακτηριστικό και μέσω της εκπαίδευσης υπάρξει ταυτόχρονα και αυτογνωσία, θα επιτευχθεί η επιθυμητή - και αναγκαία στις μέρες μας - συλλογική συνείδηση.

Με την ύπαρξη συλλογικής συνείδησης έρχεται στο προσκήνιο ο Ηγέτης. Ιδιαίτερα στο εξωτερικό, όπως προαναφέρθηκε, γίνεται λόγος για τη διάκριση ανάμεσα στην Ηγεσία και τη Διοίκηση. Η διαφορά - αν θεωρείται τόσο σημαντικό να βρεθεί μία διαφορά - έγκειται στο τι ακριβώς διαχειρίζεται ένας Ηγέτης και τι ένας Διοικητής.

Ένας διοικητικής γνωρίζει, είτε ενστικτωδώς είτε μέσω μαθήσεως, να διαχειρίζεται από πράγματα (υλικά, μετρήσιμα αντικείμενα) έως ρουτινιάρικες καταστάσεις, ανθρώπους, ομάδες και σύνολα, ενώ ο Ηγέτης είναι αυτός που διακρίνεται λόγω των χαρισματικών του ιδιοτήτων, εμπνέει και καθοδηγεί προς τον κοινό στόχο. Ο Ηγέτης είναι αυτός που διοικεί και παράγει έργο αντίστοιχο των δυνατοτήτων και των παραγόντων των διοικούμενων υπ’ αυτόν υποκειμένων.

Εδώ προκύπτει και το ζήτημα του αν το χάρισμα που διαθέτει ένας Ηγέτης είναι έμφυτο ή επίκτητο: Το να δύνασαι να ηγηθείς μπορεί να είναι - θεωρώ - επίκτητο χαρακτηριστικό, στα πλαίσια της σωστής επικοινωνίας, της πειθούς, της ηγεσίας μέσω παραδείγματος, της κατάκτησης της γνώσης και της διαχειριστικής ικανότητας του καθενός. Βέβαια, τα παραπάνω προϋποθέτουν και έναν συγκεκριμένο τύπο προσωπικότητας. Ωστόσο, το να ηγείσαι δεν είναι κάποια τρανή φιλοσοφία, είναι τόσο φυσικό όσο ένα χαρακτηριστικό μας και τόσο επίκτητο όσο ένα δημιούργημα μας.

K.K.

Ο πόλεμος των Ισοτιμιών

Η Ελβετία έχασε την μάχη. Στις 15 Ιανουαρίου 2015, ώρα 10.29, ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Ελβετίας ανακοίνωσε την κατάργηση του πλαφόν. Ήταν η πιο πρόσφατη πράξη του νομισματικού πoλέμου που μαίνεται τα τελευταία χρόνια και ίσως και η πιο σοκαριστική. Το φράγκο εκτοξεύθηκε μέσα σε ελάχιστο χρόνο έναντι του ευρώ 41%. Η κατρακύλα του ευρώ ήταν πρωτοφανής.

Η ιστορία ξεκίνησε το 2011, στο απόγειο της κρίσης της Ευρωζώνης, όταν οι επενδυτές ψάχνοντας ένα ασφαλές «λιμάνι» άρχισαν να επενδύουν μαζικά στο φράγκο. Η ζήτηση για φράγκο προκάλεσε την ανατίμησή του, εξέλιξη αρνητική για την εξαγωγική οικονομία της Ελβετίας. Τα προϊόντα της γίνονται όλο και πιο ακριβά στις ευρωπαϊκές αγορές. Η Ελβετία αποφάσισε να αναλάβει δράση προκειμένου να υπερασπιστεί την οικονομία της. Η ελβετική κεντρική τράπεζα πέρασε γρήγορα σε δραστικά μέτρα: όρισε το ανώτατο όριο για την ισοτιμία μεταξύ ευρώ και φράγκου. Έτσι το ευρώ δεν θα μπορούσε να υποχωρήσει κάτω από τα 1,20 του φράγκου. Προκειμένου να διατηρήσει την ισοτιμία, η ελβετική κεντρική τράπεζα ήταν διατεθειμένη να προβεί σε μαζική αγορά ευρώ. Και αυτό έκανε για 3 περίπου χρόνια.

Το ευρώ όμως, εν μέσω της κρίσης, κάθε άλλο παρά σταθερό είναι. Τα τελευταία χρόνια η υποτίμηση του είναι μάλλον η κανονικότητα. Και η προσδοκώμενη ποσοτική χαλάρωση από τον Ντράγκι αναμένεται να υποτιμήσει περαιτέρω το ευρώ (να ανατιμηθεί δηλαδή το ελβετικό φράγκο). Η ελβετική κεντρική τράπεζα βλέποντας ότι εν όψει της επικείμενης υποτίμησης δεν θα μπορεί να  συνεχίσει την μαζική αγορά ευρώ προκειμένου να διατηρήσει το πλαφόν σήκωσε λευκή σημαία στον νομισματικό αυτό πόλεμο. Ανακοίνωσε ότι το πλαφόν εγκαταλείπεται.

Οι ελβετικές αρχές αλλάζουν στρατηγική. Η Ε.Ε. δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις οικονομικές προκλήσεις. Πλέον οι ελβετικές εξαγωγές στην Ε.Ε. γίνονται αβάσταχτα ακριβές. Η Ελβετία πρέπει να στοχεύσει σε άλλες αγορές, ικανές να απορροφήσουν τις εξαγωγές της. Καθώς το δολάριο ανατιμάται, οι ΗΠΑ γίνονται ένας όλο και πιο ελκυστικός προορισμός. Ο νομισματικός πόλεμος θα συνεχίσει να μαίνεται. Οι ελβετικές αρχές ομολόγησαν την ήττα τους στον ευρωπαϊκό χώρο. Αναμένεται να δούμε που θα οδηγήσει και πως θα αντιδράσουν οι άλλες οικονομίες στην αλλαγή πορείας τους.

Ν.Α.

Έξι Ιδέες για μία Αποτελεσματικότερη, Επαγγελματική Δημόσια Διοίκηση

Σε μια πρόσφατη εκδήλωση περί συνταγματικής αναθεώρησης και αλλαγής του πολιτεύματος τέθηκε το ζήτημα περί ευθύνης πολιτικών ή (και) πολιτών για την υφιστάμενη κατάσταση. Ένας ομιλητής ωστόσο, προσπαθώντας να ελαφρύνει τους πολίτες από τις ευθύνες που τους,  αναφέρθηκε στην αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης. Με το παρόν τονίζεται το ζήτημα της δημόσιας πολιτικής και διοίκησης, ιδιαίτερα σε σχέση με τις προβλέψεις του Συντάγματος και την αναποτελεσματικότητα του δημοσίου τομέα και των θεσμών, όπως επίσης προτείνονται και ορισμένες μεταρρυθμίσεις, πάντα με καλή πίστη παρά την όποια απαισιοδοξία.

Το Ελληνικό Σύνταγμα παραμένει ακόμα απαρχαιωμένο σε ό,τι αφορά τη διοίκηση και την άσκηση της δημόσιας πολιτικής και συνεπώς δυσπροσάρμοστο στις νέες συνθήκες και ανάγκες που προέκυψαν με την υφιστάμενη οικονομικοκοινωνική κρίση. Δυστυχώς με τα χρόνια δημιουργήθηκε ένας περίπλοκος και διογκωμένος διοικητικός μηχανισμός που σε συνδυασμό με τη πολυνομία, τη κακονομία, τη σύγχυση των αρμοδιοτήτων των δημοσίων υπηρεσιών και τη περιττή γραφειοκρατία, χρονοτριβεί και λειτουργεί αναποτελεσματικά στο σύνολό του.

Εν έτει 2015, η δημόσια πολιτική χαράσσεται από τον Πρωθυπουργό, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, 20 Υπουργούς και τα υπόλοιπα –εξίσου πολλά- μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου. Τα Κεντρικά όργανα του Κράτους είναι 18 Υπουργεία και πλήθος Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών, συνταγματικά και νομικά κατοχυρωμένων. Περιφερειακά όργανα αποτελούν 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (επί τις αντίστοιχες κεντρικές λειτουργίες που τελεί το Κράτος στη κάθε διοικητική περιφέρεια μέσω επιμέρους υπηρεσιών), 13 Αιρετές Περιφέρειες και 325 Δήμοι.

Γι’ αυτά όμως δεν ευθύνεται πλήρως το Ελληνικό Σύνταγμα, γιατί σαν νομοθετικό κείμενο δύναται να αναθεωρηθεί στο μεγαλύτερο μέρος του. Ευθύνονται οι δρώντες – πολιτικοί και διοικητικοί παράγοντες, κυρίως δε οι νομοθέτες που προχωρούν στην αναθεωρητική διαδικασία και εισάγουν ή μεταβάλουν άρθρα χωρίς λογική, χωρίς στοιχεία και χωρίς να γνωρίζουν τη δυνατότητα της εφαρμοσιμότητας των μεταρρυθμίσεων που ψηφίζουν. Οι ίδιοι είναι επίσης υπεύθυνοι και για τη πολυνομία και τη κακονομία που επικρατεί στη χώρα μας, όπως αντίστοιχα ευθύνεται και ο εκάστοτε Πρωθυπουργός που συντονίζει την Κυβέρνηση του, και το κάθε μέλος της Κυβέρνησης ξεχωριστά που είναι υπεύθυνο για τη κατεύθυνση και το συντονισμό του υπουργείου που αναλαμβάνει, δημιουργώντας ένα ντόμινο ευθυνών προς τα κάτω.

Το πρόβλημα γύρω από την αναποτελεσματικότητα της διοίκησης έγκειται αφ’ ενός στο ότι εισήχθησαν μεταρρυθμιστικά προγράμματα χωρίς μελέτη, χωρίς προετοιμασία και χωρίς αξιολόγηση. Αφ’ ετέρου δε, τα προβλήματα σχετίζονται και με τη σύγχυση των πολιτικών (συνθηκών) με την άσκηση δημόσιας πολιτικής. Νομοθέτες και Κυβερνητικοί, στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της Χώρας μας, προς χάριν ιδίου οφέλους ή λόγω πολιτικών συγκυριών και παραγόντων, αγνοούσαν ή παραμελούσαν την άσκηση της δημόσιας πολιτικής, μετατρέποντας τον δημόσιο τομέα σε «μαγαζί» συγκεκριμένων-φιλικά προσκείμενων πελατών.

Εφόσον οι βασικές αρχές της διοικητικής οργάνωσης συγχυστήκαν, έτσι οδηγήθηκε και στη διάβρωση του το διοικητικό σύστημα της Χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αναποτελεσματικότητας είναι το δημοσιοϋπαλληλικό προσωπικό που στελεχώνει τις δημόσιες υπηρεσίες. Παρά τους θεσμούς που υποτίθεται πως διασφαλίζουν την αποτελεσματική λειτουργία της διοίκησης, γίνονται συχνά και σε τακτά χρονικά διαστήματα καταγγελίες πολιτών που συναλλάσσονταν με δημόσιες υπηρεσίες για υπαλλήλους αναποτελεσματικούς, διεφθαρμένους, υπαλλήλους που διορίστηκαν ή προάχθηκαν χωρίς αξιοκρατικά κριτήρια, υπαλλήλους που αντίστοιχα υποβιβάστηκαν χωρίς τεκμήρια, υπαλλήλους με ανάρμοστη συμπεριφορά, ακόμα και υπαλλήλους που λειτουργούσαν με εμπάθεια απέναντι σε συγκεκριμένους πολίτες.

Δυστυχώς όμως με τα χρόνια ο Διοικητικός μηχανισμός έχει διαβρωθεί σε τέτοιο βαθμό, με αποτέλεσμα οι μεταρρυθμίσεις που ίσως πραγματοποιηθούν στο μέλλον να μην επιφέρουν καμία αλλαγή. Παρ’ όλα αυτά, ενδεικτικά προτείνονται τα παρακάτω μέτρα:

1. Προτείνεται η Συνταγματική κατοχύρωση ενός ασυμβίβαστου Υπουργικού-Βουλευτικού αξιώματος, με τη παράλληλη διατήρηση της δυνατότητας του εκάστοτε Πρωθυπουργού να διορίζει και να παύει τους Υπουργούς του. Βουλευτές με μεγάλη απήχηση στη τοπική κοινωνία που εξελέγησαν ή Βουλευτές με ισχυρή θέση στο κόμμα που ανήκουν, ασκούν πολιτική πίεση, διεκδικούν και αποκτούν μια υπουργική θέση. Οι Υπουργοί θα πρέπει να διορίζονται με κριτήρια τις γνώσεις, τα προσόντα και τις ικανότητες τους πάνω σε ζητήματα που αφορούν την επιμέρους λειτουργία που πρόκειται να αναλάβουν για να συντονίσουν και όχι ανάλογα με τις ανάγκες και τις συμπάθειες του εκάστοτε Πρωθυπουργού.

2. Οι Κρατικές λειτουργίες θα πρέπει να ορίζονται στο Σύνταγμα, έτσι ώστε ο εκάστοτε Πρωθυπουργός να μην ιδρύει ή μεταβάλει υπουργεία κατά το δοκούν και να μη διορίζει όσους υπουργούς θέλει. Η διάκριση επιμέρους λειτουργιών της Εκτελεστικής Εξουσίας και η μεταβολή τους κάθε φορά που εκλέγεται νέα κυβέρνηση εντείνει την αναποτελεσματικότητα της διοίκησης σε μεγάλο βαθμό.

3. Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης τουλάχιστον, θα πρέπει να καταργηθεί. Αντίστοιχα προτείνεται η πρόσληψη δημοσίων υπαλλήλων με συμβάσεις Ορισμένου χρόνου έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η κινητικότητα στο δημόσιο τομέα. Η μη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων δεν συνεπάγεται απαραίτητα την ελλιπή εξειδίκευση και την αναποτελεσματικότητα τους.  Με νόμο μπορεί να προβλέπεται και ο καθορισμός των απαιτούμενων τυπικών και ουσιαστικών προσόντων για τον διορισμό σε θέσεις του δημοσίου, όπως επίσης μπορεί να προβλέπεται και ειδική εξεταστική διαδικασία πριν τη πρόσληψη τους, επιπρόσθετη του ΑΣΕΠ.

4. Επιπλέον, προτείνεται η Κατάργηση των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών. Οι εξουσίες πηγάζουν απ’ το λαό και λειτουργούν υπέρ αυτού. Οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν θα έπρεπε να ορίζονται Ανεξάρτητες και να παράγουν πολιτικό και διοικητικό έργο χωρίς να εντάσσονται στον διοικητικό κορμό. Λειτουργίες των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών μπορούν να τελούνται από αντίστοιχα Κεντρικά Κρατικά όργανα. Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές με συμβουλευτικό χαρακτήρα (βλ. Συνήγορος του Καταναλωτή) θα μπορούσαν να μετατραπούν σε Μη-Κρατικούς, Μη-Κερδοσκοπικούς οργανισμούς, πράγμα το οποίο θα συνέβαλε και στην περεταίρω ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών. Μια τρίτη πρόταση πάνω στο ζήτημα των ΑΔΑ είναι η θεσμοθέτηση ενός δεύτερου κοινοβουλευτικού σώματος με ελεγκτικές εξουσίες.

5. Κατάργηση όλων των Υπουργικών Αποφάσεων και των Προεδρικών Διαταγμάτων, στη συνέχεια έλεγχος και αναθεώρηση, διαγραφή και εξ’ αρχής συγγραφή νόμων για την αντιμετώπιση της κακονομίας και της πολυνομίας. Οι νόμοι πρέπει να γίνουν σαφείς, περιεκτικοί, εξειδικευμένοι και αμερόληπτοι.

6. Ο διοικητικός μηχανισμός πρέπει να γίνει πιο απλουστευμένος και λειτουργικός, με λιγότερους δρώντες («μικρότερο δημόσιο») που ο αριθμός τους θα καθορίζεται εξ’ αρχής απ’ το Σύνταγμα. Θα προβλέπεται η ύπαρξη Κρατικών (κεντρικών και περιφερειακών) οργάνων και η σύσταση ΟΤΑ ενός βαθμού με αιρετά στελέχη σε νομαρχιακό ή περιφερικό επίπεδο, παράλληλα με την ύπαρξη άρθρου στο Σύνταγμα που να περιορίζει σε σύνολο τον αριθμό ΝΠΔΔ και ΟΤΑ που συστήνονται για κρατικές και τοπικές λειτουργίες.

Αρκετοί θα υποστήριζαν πως ένας σταθερός και απλουστευμένος διοικητικός μηχανισμός με ελάχιστους δρώντες και μη-πολιτικούς για συντονιστές των λειτουργιών του κράτους, όσο λειτουργικός και αν ήταν, θα αποτελούσε κίνδυνο για την έξαρση της διαφθοράς στη χώρα, θα ενέτεινε το πελατειακό σύστημα και θα απειλούσε τη δημοκρατία. Ωστόσο, όταν η διοίκηση λειτουργεί αποτελεσματικά, όταν τα κριτήρια λειτουργίας των υπηρεσιών είναι καθορισμένα εξ’ αρχής, όταν οι υπάλληλοι είναι επαγγελματίες, εάν υπάρχει κινητικότητα στον δημόσιο τομέα και εάν ένας πολίτης απολαμβάνει κάποιες ελάχιστες μεν αλλά εγγυημένες παροχές και υπηρεσίες, τότε κανείς δεν θα επέλεγε «τη πολιτική λύση» για τα θέματα που τον αφορούν.

K.K.

Το προεκλογικό σκηνικό

Ιδιαίτερη εντύπωση και ενδιαφέρον προκαλεί το προεκλογικό κλίμα, καθώς επισημοποιούνται συνεργασίες, οι οποίες επεξεργάζονταν «κρυφά» εδώ και ορισμένες βδομάδες, ενώ παράλληλα κάνουν την εμφάνιση τους νέα κόμματα, κοινωνικές πρωτοβουλίες, διασπαστικά κινήματα και εσωτερικές-εσωκομματικές «εξεγέρσεις».

Αφορμή για το παρόν έγινε η συγκέντρωση του Κινήματος Δημοκρατών Σοσιαλιστών του Γ. Α. Παπανδρέου, πρώην πρωθυπουργού που είχε ανακοινώσει το 2010 επίσημα την προσφυγή της Ελλάδας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη συγκέντρωσε πολύ περισσότερο κόσμο απ’ το αναμενόμενο, ίσο ή μεγαλύτερο αριθμό παρευρισκόμενων ακόμα και απ’ αυτόν σε αντίστοιχες εκδηλώσεις της Νέας Δημοκρατίας.

Με το πέρας της εκδήλωσης το ΠΑΣΟΚ δημοσίευσε δελτίο τύπου δηλώνοντας ευθέως πως γνώριζε ποια στελέχη του θα προχωρήσουν στο νέο κόμμα Παπανδρέου και τους χαρακτήρισε «διασπαστές  του σοσιαλιστικού κινήματος», όπως και την ίδια την πράξη του Παπανδρέου να ιδρύσει κόμμα λίγο πριν τις εκλογές ως «πολιτικά ανήθικη και παράλογη». Κατά τ’ άλλα συνεχίζει την προσπάθεια να μαζέψει τα κομμάτια του. Μόλις πριν λίγες ώρες η ''Κίνηση των 75'' δήλωσε δημόσια με ανακοίνωσή της τη στήριξη του νέου κόμματος του Γ. Παπανδρέου. Την ανακοίνωση αυτή υπογράφουν οι: Γιουματζίδης Βασίλης, Καρχιμάκης Μιχάλης,  Κορακίδης Οδυσσέας, Νούσιος Βασίλης, Νιώτης Γρηγόρης, Παπαηλιού Άσπα, Στρατάκης Μανώλης και Πολίτη Ελίζα, μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ.

Αντίστοιχα στη Νέα Δημοκρατία παρατηρούνται ορισμένες αντιφάσεις. Παρόλο που στις δημοσκοπήσεις αναδεικνύεται σε δεύτερο κόμμα με ποσοστό περί το 22-25% και με μια διαφορά της τάξης του 2-3% απ’ τον ΣΥΡΙΖΑ, φημολογείται ότι στελέχη του κόμματος καραδοκούν την αποτυχία του να εκλεγεί ξανά κυβέρνηση, η οποία συνεπάγεται και την απομάκρυνση του Α. Σαμαρά από την προεδρία του κόμματος. Οπότε είναι πολύ πιθανό το ενδεχόμενο τα ποσοστά της Νέας Δημοκρατίας να πέσουν δραματικά χαμηλά και αυτοί που θα την ψηφίσουν να είναι όσοι «φοβούνται» τις συνέπειες της εκλογικής νίκης του ΣΥΡΙΖΑ αντί γι’ αυτούς που την ψηφίζουν «παραδοσιακά».

Το Ποτάμι με τη σειρά του πραγματοποιεί συνεργασίες με άλλες κινήσεις και κομματικές οργανώσεις. Πρόσφατα ανακοινώθηκε η συνεργασία Ποταμιού με την κίνηση Ευρώπη-Οικολογία (όπου λέγεται πως αποτελεί διασπαστικό τμήμα των Οικολόγων Πρασίνων) και η στήριξή του από τη Δράση, η οποία θα ανακοινωθεί σήμερα το απόγευμα σε κοινή συνέντευξη τύπου των Σ. Θεοδωράκη και Θ. Σκυλακάκη. Ο Θεοδωράκης αναφερόμενος στην ίδρυση του Κινήματος Δημοκρατών Σοσιαλιστών δήλωσε ότι θα ήταν ευπρόσδεκτο στο Ποτάμι, ενώ τόνισε παράλληλα ότι ο Γ. Παπανδρέου δεν είναι σε θέση να κάνει περισσότερα απ’ όσα θα μπορούσε να έκανε όταν ήταν πρωθυπουργός.

Από τη ΔΗΜΑΡ φαίνονται να φεύγουν πολλά στελέχη για το Ποτάμι και ορισμένα άλλα να ανεξαρτητοποιούνται ή να στρέφονται προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Παρ’ όλα αυτά το κόμμα θα συνεργαστεί με το σχήμα Πράσινοι – Αλληλεγγύη και θα κατεβάσουν κοινό ψηφοδέλτιο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις βγαίνει πρώτο κόμμα και έχει οριστεί στις συνειδήσεις όλων ως η νέα κυβέρνηση μετά τις εκλογές της 25ης. Παρά τις αποτυχημένες προσπάθειες για συνεργασία με τη ΔΗΜΑΡ προσκαλεί το ΚΚΕ και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ δηλώνοντας την ιστορική ανάγκη – η οποία υπερβαίνει τις διαφορές τους εντός της αριστεράς – για μάχη και συλλογική νίκη στις εκλογές. Παρ’ όλα αυτά, τα δύο κόμματα δεν φαίνονται πρόθυμα να συνεργαστούν μαζί του. Ωστόσο μέχρι στιγμής έχει ανακοινωθεί επίσημα η συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ με Οικολόγους Πράσινους.

Τα κόμματα που ακούγονται λιγότερο στα ΜΜΕ και φαίνονται να διατηρούν μια καρτερική και υπομονετική στάση απέναντι στις εξελίξεις χωρίς αντιδράσεις στις κινήσεις των υπολοίπων κομμάτων είναι το ΚΚΕ, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες και η Χρυσή Αυγή. Το ΚΚΕ τονίζει την ανάγκη να ξυπνήσουν οι πολίτες, να βάλουν ένα τέλος στην υφιστάμενη κατάσταση και με την ψήφο τους να αποδυναμώσουν και να απομακρύνουν από τη πολιτική σκηνή τους υπαίτιους της ελληνικής κρίσης χρέους ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. «Χόρτασε ο λαός μας από θυσίες και σωτήρες» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γ.Γ.  του Κομμουνιστικού κόμματος Δ. Κουτσούμπας.

Όπως ανακοινώθηκε επίσημα, οι ΑΝΕΛ θα στηριχθούν από το Αγροτικό-Κτηνοτροφικό Κόμμα Ελλάδος και ίσως παρουσιάσουν κοινό ψηφοδέλτιο.  Τέλος η Χ.Α. θα συμμετέχει κανονικά στις εκλογές. Οι δίκες ορισμένων βουλευτών της πρόκειται να διενεργηθούν περί τα τέλη Φεβρουαρίου, ωστόσο η υποδικία, για την ελληνική νομοθεσία, δεν περιορίζει ακόμα και προφυλακισμένους βουλευτές να συμμετέχουν στην εκλογική αναμέτρηση.