Σε μια πρόσφατη εκδήλωση περί συνταγματικής αναθεώρησης και αλλαγής του πολιτεύματος τέθηκε το ζήτημα περί ευθύνης πολιτικών ή (και) πολιτών για την υφιστάμενη κατάσταση. Ένας ομιλητής ωστόσο, προσπαθώντας να ελαφρύνει τους πολίτες από τις ευθύνες που τους, αναφέρθηκε στην αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης. Με το παρόν τονίζεται το ζήτημα της δημόσιας πολιτικής και διοίκησης, ιδιαίτερα σε σχέση με τις προβλέψεις του Συντάγματος και την αναποτελεσματικότητα του δημοσίου τομέα και των θεσμών, όπως επίσης προτείνονται και ορισμένες μεταρρυθμίσεις, πάντα με καλή πίστη παρά την όποια απαισιοδοξία.
Το Ελληνικό Σύνταγμα παραμένει ακόμα απαρχαιωμένο σε ό,τι αφορά τη διοίκηση και την άσκηση της δημόσιας πολιτικής και συνεπώς δυσπροσάρμοστο στις νέες συνθήκες και ανάγκες που προέκυψαν με την υφιστάμενη οικονομικοκοινωνική κρίση. Δυστυχώς με τα χρόνια δημιουργήθηκε ένας περίπλοκος και διογκωμένος διοικητικός μηχανισμός που σε συνδυασμό με τη πολυνομία, τη κακονομία, τη σύγχυση των αρμοδιοτήτων των δημοσίων υπηρεσιών και τη περιττή γραφειοκρατία, χρονοτριβεί και λειτουργεί αναποτελεσματικά στο σύνολό του.
Εν έτει 2015, η δημόσια πολιτική χαράσσεται από τον Πρωθυπουργό, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, 20 Υπουργούς και τα υπόλοιπα –εξίσου πολλά- μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου. Τα Κεντρικά όργανα του Κράτους είναι 18 Υπουργεία και πλήθος Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών, συνταγματικά και νομικά κατοχυρωμένων. Περιφερειακά όργανα αποτελούν 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (επί τις αντίστοιχες κεντρικές λειτουργίες που τελεί το Κράτος στη κάθε διοικητική περιφέρεια μέσω επιμέρους υπηρεσιών), 13 Αιρετές Περιφέρειες και 325 Δήμοι.
Γι’ αυτά όμως δεν ευθύνεται πλήρως το Ελληνικό Σύνταγμα, γιατί σαν νομοθετικό κείμενο δύναται να αναθεωρηθεί στο μεγαλύτερο μέρος του. Ευθύνονται οι δρώντες – πολιτικοί και διοικητικοί παράγοντες, κυρίως δε οι νομοθέτες που προχωρούν στην αναθεωρητική διαδικασία και εισάγουν ή μεταβάλουν άρθρα χωρίς λογική, χωρίς στοιχεία και χωρίς να γνωρίζουν τη δυνατότητα της εφαρμοσιμότητας των μεταρρυθμίσεων που ψηφίζουν. Οι ίδιοι είναι επίσης υπεύθυνοι και για τη πολυνομία και τη κακονομία που επικρατεί στη χώρα μας, όπως αντίστοιχα ευθύνεται και ο εκάστοτε Πρωθυπουργός που συντονίζει την Κυβέρνηση του, και το κάθε μέλος της Κυβέρνησης ξεχωριστά που είναι υπεύθυνο για τη κατεύθυνση και το συντονισμό του υπουργείου που αναλαμβάνει, δημιουργώντας ένα ντόμινο ευθυνών προς τα κάτω.
Το πρόβλημα γύρω από την αναποτελεσματικότητα της διοίκησης έγκειται αφ’ ενός στο ότι εισήχθησαν μεταρρυθμιστικά προγράμματα χωρίς μελέτη, χωρίς προετοιμασία και χωρίς αξιολόγηση. Αφ’ ετέρου δε, τα προβλήματα σχετίζονται και με τη σύγχυση των πολιτικών (συνθηκών) με την άσκηση δημόσιας πολιτικής. Νομοθέτες και Κυβερνητικοί, στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της Χώρας μας, προς χάριν ιδίου οφέλους ή λόγω πολιτικών συγκυριών και παραγόντων, αγνοούσαν ή παραμελούσαν την άσκηση της δημόσιας πολιτικής, μετατρέποντας τον δημόσιο τομέα σε «μαγαζί» συγκεκριμένων-φιλικά προσκείμενων πελατών.
Εφόσον οι βασικές αρχές της διοικητικής οργάνωσης συγχυστήκαν, έτσι οδηγήθηκε και στη διάβρωση του το διοικητικό σύστημα της Χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αναποτελεσματικότητας είναι το δημοσιοϋπαλληλικό προσωπικό που στελεχώνει τις δημόσιες υπηρεσίες. Παρά τους θεσμούς που υποτίθεται πως διασφαλίζουν την αποτελεσματική λειτουργία της διοίκησης, γίνονται συχνά και σε τακτά χρονικά διαστήματα καταγγελίες πολιτών που συναλλάσσονταν με δημόσιες υπηρεσίες για υπαλλήλους αναποτελεσματικούς, διεφθαρμένους, υπαλλήλους που διορίστηκαν ή προάχθηκαν χωρίς αξιοκρατικά κριτήρια, υπαλλήλους που αντίστοιχα υποβιβάστηκαν χωρίς τεκμήρια, υπαλλήλους με ανάρμοστη συμπεριφορά, ακόμα και υπαλλήλους που λειτουργούσαν με εμπάθεια απέναντι σε συγκεκριμένους πολίτες.
Δυστυχώς όμως με τα χρόνια ο Διοικητικός μηχανισμός έχει διαβρωθεί σε τέτοιο βαθμό, με αποτέλεσμα οι μεταρρυθμίσεις που ίσως πραγματοποιηθούν στο μέλλον να μην επιφέρουν καμία αλλαγή. Παρ’ όλα αυτά, ενδεικτικά προτείνονται τα παρακάτω μέτρα:
1. Προτείνεται η Συνταγματική κατοχύρωση ενός ασυμβίβαστου Υπουργικού-Βουλευτικού αξιώματος, με τη παράλληλη διατήρηση της δυνατότητας του εκάστοτε Πρωθυπουργού να διορίζει και να παύει τους Υπουργούς του. Βουλευτές με μεγάλη απήχηση στη τοπική κοινωνία που εξελέγησαν ή Βουλευτές με ισχυρή θέση στο κόμμα που ανήκουν, ασκούν πολιτική πίεση, διεκδικούν και αποκτούν μια υπουργική θέση. Οι Υπουργοί θα πρέπει να διορίζονται με κριτήρια τις γνώσεις, τα προσόντα και τις ικανότητες τους πάνω σε ζητήματα που αφορούν την επιμέρους λειτουργία που πρόκειται να αναλάβουν για να συντονίσουν και όχι ανάλογα με τις ανάγκες και τις συμπάθειες του εκάστοτε Πρωθυπουργού.
2. Οι Κρατικές λειτουργίες θα πρέπει να ορίζονται στο Σύνταγμα, έτσι ώστε ο εκάστοτε Πρωθυπουργός να μην ιδρύει ή μεταβάλει υπουργεία κατά το δοκούν και να μη διορίζει όσους υπουργούς θέλει. Η διάκριση επιμέρους λειτουργιών της Εκτελεστικής Εξουσίας και η μεταβολή τους κάθε φορά που εκλέγεται νέα κυβέρνηση εντείνει την αναποτελεσματικότητα της διοίκησης σε μεγάλο βαθμό.
3. Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης τουλάχιστον, θα πρέπει να καταργηθεί. Αντίστοιχα προτείνεται η πρόσληψη δημοσίων υπαλλήλων με συμβάσεις Ορισμένου χρόνου έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η κινητικότητα στο δημόσιο τομέα. Η μη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων δεν συνεπάγεται απαραίτητα την ελλιπή εξειδίκευση και την αναποτελεσματικότητα τους. Με νόμο μπορεί να προβλέπεται και ο καθορισμός των απαιτούμενων τυπικών και ουσιαστικών προσόντων για τον διορισμό σε θέσεις του δημοσίου, όπως επίσης μπορεί να προβλέπεται και ειδική εξεταστική διαδικασία πριν τη πρόσληψη τους, επιπρόσθετη του ΑΣΕΠ.
4. Επιπλέον, προτείνεται η Κατάργηση των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών. Οι εξουσίες πηγάζουν απ’ το λαό και λειτουργούν υπέρ αυτού. Οι Ανεξάρτητες Αρχές δεν θα έπρεπε να ορίζονται Ανεξάρτητες και να παράγουν πολιτικό και διοικητικό έργο χωρίς να εντάσσονται στον διοικητικό κορμό. Λειτουργίες των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών μπορούν να τελούνται από αντίστοιχα Κεντρικά Κρατικά όργανα. Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές με συμβουλευτικό χαρακτήρα (βλ. Συνήγορος του Καταναλωτή) θα μπορούσαν να μετατραπούν σε Μη-Κρατικούς, Μη-Κερδοσκοπικούς οργανισμούς, πράγμα το οποίο θα συνέβαλε και στην περεταίρω ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών. Μια τρίτη πρόταση πάνω στο ζήτημα των ΑΔΑ είναι η θεσμοθέτηση ενός δεύτερου κοινοβουλευτικού σώματος με ελεγκτικές εξουσίες.
5. Κατάργηση όλων των Υπουργικών Αποφάσεων και των Προεδρικών Διαταγμάτων, στη συνέχεια έλεγχος και αναθεώρηση, διαγραφή και εξ’ αρχής συγγραφή νόμων για την αντιμετώπιση της κακονομίας και της πολυνομίας. Οι νόμοι πρέπει να γίνουν σαφείς, περιεκτικοί, εξειδικευμένοι και αμερόληπτοι.
6. Ο διοικητικός μηχανισμός πρέπει να γίνει πιο απλουστευμένος και λειτουργικός, με λιγότερους δρώντες («μικρότερο δημόσιο») που ο αριθμός τους θα καθορίζεται εξ’ αρχής απ’ το Σύνταγμα. Θα προβλέπεται η ύπαρξη Κρατικών (κεντρικών και περιφερειακών) οργάνων και η σύσταση ΟΤΑ ενός βαθμού με αιρετά στελέχη σε νομαρχιακό ή περιφερικό επίπεδο, παράλληλα με την ύπαρξη άρθρου στο Σύνταγμα που να περιορίζει σε σύνολο τον αριθμό ΝΠΔΔ και ΟΤΑ που συστήνονται για κρατικές και τοπικές λειτουργίες.
Αρκετοί θα υποστήριζαν πως ένας σταθερός και απλουστευμένος διοικητικός μηχανισμός με ελάχιστους δρώντες και μη-πολιτικούς για συντονιστές των λειτουργιών του κράτους, όσο λειτουργικός και αν ήταν, θα αποτελούσε κίνδυνο για την έξαρση της διαφθοράς στη χώρα, θα ενέτεινε το πελατειακό σύστημα και θα απειλούσε τη δημοκρατία. Ωστόσο, όταν η διοίκηση λειτουργεί αποτελεσματικά, όταν τα κριτήρια λειτουργίας των υπηρεσιών είναι καθορισμένα εξ’ αρχής, όταν οι υπάλληλοι είναι επαγγελματίες, εάν υπάρχει κινητικότητα στον δημόσιο τομέα και εάν ένας πολίτης απολαμβάνει κάποιες ελάχιστες μεν αλλά εγγυημένες παροχές και υπηρεσίες, τότε κανείς δεν θα επέλεγε «τη πολιτική λύση» για τα θέματα που τον αφορούν.
K.K.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου