Σε προηγούμενο κείμενο σχετικά με τη «Διάκριση της Ηγεσίας απ’ τη Διοίκηση» έγινε προσπάθεια απόδειξης της ταύτισης των δύο ιδιοτήτων, όπως επίσης και μια αναφορά στο χάρισμα του Ηγέτη, το οποίο πλέον στην εποχή μας εμφανίζεται και ως έμφυτο και ως επίκτητο ταυτόχρονα. Αυτό το χαρακτηριστικό, όμοιο με το «Χάρισμα του Ηγέτη» του Βέμπερ, θα αναλυθεί στο παρόν κείμενο.
Ο Χαρισματικός Ηγέτης του Βέμπερ ξεχωρίζει επειδή διαθέτει το «Χάρισμα». Δεν πρόκειται τόσο για μια ιδέα που ορίζεται εύκολα, όσο για μια σύλληψη. Το «Χάρισμα» δεν είναι μονόπλευρο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του Ηγέτη αλλά μία ιδιάζουσα σχέση Ηγέτη-Κοινωνίας (ή εναλλακτικά: αποδεκτών του χαρίσματος).
Ο χαρισματικός ηγέτης του Βέμπερ έχει άριστες κοινωνικές ικανότητες, κυρίως επειδή είναι αυτός που εμπνέει και καλλιεργεί την (μερικές φορές ακόμα και τυφλή) πίστη των υποκειμένων του στο πρόσωπο του. Για τον τομέα εξειδίκευσης του θεωρείται «ο καλύτερος». Αναδεικνύεται σε περιόδους κρίσης ως ο κατάλληλος για τη διαχείριση της. Δεν δεσμεύεται, ούτε υπόσχεται, όπως επίσης δεν είναι ιδιαίτερα «δημοκρατικός»- είναι μάλιστα αυταρχικός και αδιάλλακτος, προτιμά να ασκεί έλεγχο, πίεση και επιρροή, να αναδεικνύει «το χάρισμά του». Αντιλαμβάνεται την ελευθερία του ως ένα λογικό πλαίσιο που προκύπτει από ορισμένους –επίσης λογικούς- περιορισμούς. Η μόνη «δέσμευση» του (και αποκλειστικά προσωπική) είναι αυτή της «αποστολής» του, συνήθως της αντιμετώπισης της κρίσης που είχε προκύψει και/ή της επικράτησης εναντίων ομοταγών του. Η αποστολή αυτή – όπως αναφέρθηκε και στο κείμενο «Από τη Πρωτοβουλία στην Ενεργό Δράση» προκύπτει από την αντίληψη πως πρέπει να υιοθετήσει-να υποταχθεί σε έναν ανώτερο απ’ αυτόν σκοπό ούτως ώστε να προοδεύσει σε προσωπικό επίπεδο και να αναδειχθεί με γοργούς ρυθμούς.
Μια σύγχρονη σύλληψη του «Χαρίσματος» είναι η Συναισθηματική Νοημοσύνη. Εδώ πρόκειται περισσότερο για καθολικό χαρακτηριστικό, όχι τόσο μοναδικό και ιδιαίτερο όσο το «Χάρισμα», για το οποίο [χαρακτηριστικό] ναι μεν υπάρχουν τα θεμέλια, αλλά η ευθύνη της καλλιέργειας της συναισθηματικής νοημοσύνης επαφίεται στο κάθε άτομο ξεχωριστά. Η υψηλή Συναισθηματική Νοημοσύνη ενός ατόμου αναδεικνύεται στον επαγγελματικό και στον κοινωνικό τομέα. Παραδείγματα αποτελούν όσοι έχουν κάνει πολυετή καριέρα (γύρω από ένα αντικείμενο, όχι γύρω από έναν οργανισμό) και μάλιστα δύνανται να τη συνδυάζουν με τη προσωπική και κοινωνική ζωή τους.
Ο Διοικητής με υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης:
• Διαθέτει αυτογνωσία: Γνωρίζει και δέχεται τα όποια συναισθήματα του, αισθήσεις και θυμοειδή. Όποτε κρίνει, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τη λογική του, είτε τα αναπτύσσει περαιτέρω και ελεγχόμενα, ή τα παραμερίζει συνειδητά για την επιτέλεση του σκοπού του και την εκτέλεση των καθηκόντων του. Δεν επιβάλλεται στα συναισθήματα του, ούτε τα καταπιέζει. Αντιλαμβάνεται πως η συναισθηματική σταθερότητα είναι ο κύριος παράγοντας για τη λήψη αποφάσεων που τον οδηγούν πιο κοντά στον «ανώτερο σκοπό του».
• «Αυτορυθμίζεται»: Διακρίνεται από ηθικές αρχές και αξίες και πράττει σύμφωνα μ’ αυτές. Έχει επίσης ανεπτυγμένη την αίσθηση της δικαιοσύνης , είναι ευσυνείδητος και διαθέτει αντίληψη της ευθύνης και της βαρύτητας των δράσεων του και των γύρω του. Είναι προσαρμοστικός, επιδιώκει μάλιστα την αλλαγή των συνθηκών και τη καινοτομία.
• Λαμβάνει πρωτοβουλίες: Είναι απ’ τους πρώτους που αντιλαμβάνονται (κυρίως κοινωνικές-συλλογικές) ανάγκες. Έχει τη διάθεση για κοινωνική κίνηση και δράση, η οποία σε συνδυασμό με την αισιοδοξία που τον διακατέχει, την αφοσίωση και τη δέσμευση του στις αρχές και αξίες του, στους προσωπικούς του και συλλογικούς σκοπούς, τον ωθεί στην ανάληψη Πρωτοβουλιών.
• Συνδυάζει ενσυναίσθηση και κοινωνικές/επικοινωνιακές δεξιότητες: Έχει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του, τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, αντιλαμβάνεται τη δυναμική των υποκειμένων του, τα εμπνέει και τα «κινεί» σύμφωνα με το συλλογικό συμφέρον προς τον κοινό στόχο. Τέλος διαθέτει επικοινωνιακές δεξιότητες ώστε να επικοινωνεί αποτελεσματικά, να αντιλαμβάνεται και να δημιουργεί συμβολισμούς, να πείθει, να επηρεάζει, να εμπνέει, να καθοδηγεί, να καθιστά τον εαυτό του παράδειγμα, να αναπτύσσει ανθρώπινες και συνεργατικές σχέσεις, να καλλιεργεί πίστη στο πρόσωπο του.
Γίνεται αντιληπτό λοιπόν, πως αυτό που αποκαλείται «Χάρισμα», το οποίο εμφανιζόταν κατά το παρελθόν ως ένα σπάνιο χαρακτηριστικό των ηγετικών προσωπικοτήτων, είναι ουσιαστικά ένα καθολικό-πανανθρώπινο χαρακτηριστικό. Οι περισσότεροι – αν όχι όλοι – διαθέτουμε το υπόβαθρο για ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη. Η επισήμανση εδώ δεν πρέπει να γίνει στο χαρακτηριστικό καθ’ αυτό, αλλά στη ποιότητα του – στο πόσο και πως δηλαδή είναι ανεπτυγμένο. Η ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη είναι αυτή που χαρακτηρίζει έναν Ηγέτη, η καλλιέργεια της οποίας εξαρτάται από τα βιώματα του, τη παιδεία του, τη ψυχαγωγία του και τις κοινωνικές σχέσεις του.
K.K.
