Με το τέλος του Α΄ Π.Π. άλλαξε ριζικά κάθε προπολεμική ισορροπία. Οι μεγάλες αυτοκρατορίες εξαφανίστηκαν, ο χάρτης των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης επαναχαράχτηκε, μία νέα παγκόσμια δύναμη η Σοβιετική Ένωση είχε αρχίσει να αναδύεται. Από τον ολικό επανακαθορισμό των παγκόσμιων ισορροπιών δεν θα μπορούσε να λείπει η Μέση Ανατολή, η περιοχή-κλειδί για την κυριαρχία στην Ευρασία. Έτσι κατά την δεκαετία του 1920 Γάλλοι και Άγγλοι γραφειοκράτες έπιασαν τα μολύβια και τους χάρακες και όρισαν τα σύνορα των χωρών της περιοχής ανάλογα με τα συμφέροντα των χωρών τους, με άμεσο στόχο την διευκόλυνση της κυριαρχίας τους επί της τεράστιας στρατηγικής σημασίας περιοχής, μη λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη τις ιδιαίτερες και πολύπλοκες εθνολογικές και πολιτισμικές συνθήκες που επικρατούσαν.
Ο αμερικανός στρατηγικός αναλυτής Ralph Peters δημοσίευσε το 2006 ένα άρθρο, το οποίο περιγράφει πως θα έπρεπε να έχουν διαμορφωθεί τα σύνορα των μεσανατολικών κρατών, λαμβανομένων υπόψη των θρησκευτικών και εθνολογικών παραγόντων. Ο χάρτης που δημοσιεύτηκε μαζί με το άρθρο (εικόνα) διδάσκεται σήμερα στις ακαδημίες του αμερικανικού στρατού. Το άρθρο είχε την ονομασία «Blood Borders» και αναδείκνυε με τον πιο γλαφυρό τρόπο το μέγεθος του γεωπολιτικού παιχνιδιού που παίχτηκε εις βάρος των λαών της περιοχής.
Η ιστορία της Μ. Ανατολής στον 20ο αιώνα λοιπόν είναι η ιστορία των συγκρούσεων για την κυριαρχία στο διεθνές σύστημα. Οι παραδοσιακές δυνάμεις Αγγλία και Γαλλία, αφότου καθόρισαν σε πολύ μεγάλο βαθμό το μέλλον της περιοχής αποσύρθηκαν και τυπικά με το τέλος του Β΄Π.Π. Η περιοχή, μέσα στον νέο μεταπολεμικό κόσμο, έγινε πεδίο εκδήλωσης των αντιθέσεων και των ευαίσθητων ισορροπιών του Ψυχρού Πολέμου. Η ισορροπία του ψυχροπολεμικού διπολισμού και οι τεράστιες συνέπειες που θα επέφερε η οποιαδήποτε διαταραχή της (π.χ. η εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγαγιστάν οδήγησε σε μία περίοδο μεγάλης έντασης μεταξύ αυτής και των ΗΠΑ), αποτέλεσαν τους καθοριστικούς παράγοντες εξασφάλισης της σταθερότητας εντός της εξ΄ αντικειμένου ασταθούς περιοχής.
Οι διεθνείς ισορροπίες επαναπροσδιορίστηκαν εξ΄ ολοκλήρου με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Στον νέο μεταψυχροπολεμικό κόσμο οι ΗΠΑ φάνταζαν πλέον ως ο μοναδικός μεγάλος παγκόσμιος παίκτης. Και δεν άργησαν να κάνουν επίδειξη της αδιαμφισβήτητης πια ισχύος τους στην περιοχή με τον Πόλεμο του Κόλπου. Παράλληλα εκδήλωσαν με αυτόν τον τρόπο την πρόθεση τους να είναι ο αποκλειστικός κυρίαρχος στην Μ. Ανατολή. Με την εισβολή στο Ιράκ εξασφάλισαν τον κυριαρχικό τους ρόλο.
Η κατάσταση από τότε έχει αλλάξει ριζικά. Η Ρωσία και η Κίνα, κατά κύριο λόγο, αναδεικνύονται ως όλο και πιο ισχυροί παίκτες μέσα στο νέο διεθνές σύστημα, περιπλέκοντας αφάνταστα την κατάσταση. Παράλληλα, η ραγδαία οικονομική άνοδος των χωρών της Ν.Α. Ασίας και η όλο και πιο ενεργητική εξωτερική πολιτική της Κίνας στην περιοχή έχουν οδηγήσει τους Αμερικανούς σχεδιαστές εξωτερικής πολιτικής στο συμπέρασμα ότι το παιχνίδι για την κυριαρχία του κόσμου στον 21ο αιώνα θα παιχτεί εκεί. Η σταδιακή διαδικασία απόσυρσης των αμερικάνικων δυνάμεων από την Μέση Ανατολή και η «στροφή προς ανατολάς» του Μπαράκ Ομπάμα αποτελούν την πρακτική εφαρμογή της παραπάνω αντίληψης.
Έτσι σήμερα έχει δημιουργηθεί ένα πολιτικό κενό στην μέχρι πριν λίγα χρόνια σταθερά ελεγχόμενη περιοχή της Μ. Ανατολής. Και το πολιτικό αυτό κενό επέτρεψε στις επί έναν αιώνα σχεδόν συσσωρευόμενες αντιθέσεις να εκδηλωθούν. Ο εμφύλιος στην Συρία, η αυξανόμενη ισχύς των Κούρδων, η διαρκώς εντεινόμενη σύγκρουση μεταξύ Σιϊτών και Σουνιτών, η νέα κατεύθυνση της ιρανικής πολιτικής και η επέλαση των τζιχαντιστών στο Ιράκ αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Η περιοχή βρίσκεται πλέον εκτός παντός ελέγχου.
Η διαδικασία επαναχάραξης των τεχνικών «ματωμένων» συνόρων της δεκαετίας του ΄20 έχει ήδη αρχίσει. Οι ΗΠΑ φαίνονται ανίσχυρες να την αναχαιτίσουν. Είμαστε πλέον μάρτυρες μίας τεράστιας γεωπολιτικής αλλαγής , η οποία αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο στην πορεία του 21ου αιώνα.
Ν.Α.
